Ngarai
Ngarai (atau kanyon) atau gaung ialah jurang dalam di antara cenuram kerap diukir daripada pandang darat oleh sungai. Sungai mempunyai kecenderungan semula jadi untuk mencapai satu aras tinggi dasar, yang merupakan aras tinggi sama dengan jasad air yang ke dalamnya akhirnya sungai akan menyalir. Ini membentuk ngarai.[1] Kebanyakan ngarai terbentuk oleh proses penghakisan lama dari satu aras penara. Cenuram terbentuk kerana stratum batu lebih keras yang tahan terhadap penghakisan dan luluhawa kekal terdedah di dinding lembah.
Ngarai jauh lebih kerap di kawasan gersang daripada di kawasan basah kerana luluhawa fizikal mempunyai kesan lebih setempat di kawasan gersang. Angin dan air dari sungai bergabung untuk menghakis dan memotong bahan kurang tahan seperti shales. Pembekuan dan pengembangan expansion air juga bantu membentuk ngarai. Air meniris ke dalam rekahan di antara batu dan membeku, menolak batu terpisah dan akhirnya menyebabkan ketulan besar untuk memecahkan dinding ngarai, dalam satu proses dikenali sebagai pembajian ibun.[2] Dinding ngarai kerap terbentuk daripada batu pasir atau granit tahan. Ngarai submarin terbentuk di dalam air, secara amnya di muara sungai.
Kadang-kadang sungai besar mengalir melalui ngarai sebagai hasil julangan geologi beransur. Ini dipanggil sungai mendalam, kerana tidak boleh mudah mengubah laluannya. Sungai Colorado di Amerika Syarikat Barat Daya dan Sungai Snake di Amerika Syarikat Barat Laut ialah dua contoh julangan tektonik.
Ngarai kerap membentuk di kawasan batu kapur. Batu kapur boleh larut sehingga takat tertentu, maka sistem gua terbentuk di dalam batu. Apabila sistem gua ini runtuh, sebuah ngarai ditinggalkan, seperti di Mendip Hills di Somerset dan Yorkshire Dales di Yorkshire, England.
Ngarai mungkin juga merujuk rengkahan di antara dua puncak gunung seperti yang di banjaran seperti Banjaran Rocky, Alp, Himalaya atau Andes. Biasanya sungai atau saliran dan pengkahisan mengukir belahan demikian di antara gunung. Contoh ngarai jenis gunung ialah Ngarai Provo di Utah atau Taman Negara Yosemite di Sierra Nevada di California. Ngarai di antara gunung atau gaung yang hanya mempunyai bukaan di satu bahagian dipanggil ngarai peti. Ngarai slot ialah ngarai sangat sempit, kerap dengan dinding licin.
Lihat juga
[sunting | sunting sumber]Nota
[sunting | sunting sumber]- ^ "salinan arkib". Diarkibkan daripada yang asal pada 2001-04-25. Dicapai pada 2013-09-03.
- ^ http://www.bobspixels.com/kaibab.org/geology/gc_geol.htm
Pautan luar
[sunting | sunting sumber]
Media berkenaan Canyon di Wikimedia Commons