Pergi ke kandungan

Kitab Optik

Daripada Wikipedia, ensiklopedia bebas.

Kitab Optik ([Kitab al-Manaẓir] Error: {{Lang-xx}}: teks mempunyai penanda italik (bantuan) (كتاب المناظر); [Ketāb e Manzarehā] Error: {{Lang-xx}}: teks mempunyai penanda italik (bantuan) (کتاب منظره‌ها); Latin: De Aspectibus or Opticae Thesaurus: Alhazeni Arabis; Bahasa Inggeris: Book of Optics Bahasa Itali: Deli Aspecti) ialah tujuh jilid treatis mengenai optik, fizik matematik, anatomi dan psikologi yang ditulis di antara tahun 1011 hingga 1021 M oleh ahli sains Islam Zaman Pertengahan, Ibn al-Haitham (nama Latin, Alhazen).[1][2] Kitab ini dihasilkan sewaktu Ibn al-Haitham sedang menjalani tahanan rumah di Kaherah, Mesir. Ia pada asalnya ditulis dalam Bahasa Arab dan kemudiannya kitab ini diterjemahkan ke dalam bahasa Parsi, Latin dan Itali dalam beberapa abad berikutnya.

Kitab ini menjadi pengaruh penting terhadap perkembangan optik kerana ia menetapkan dasar optik fizikal moden dengan mengubah secara drastik mengenai pemahaman tentang persepsi penglihatan. Kitab ini juga secara amnya mempengaruhi sains dengan memperkenalkan kaedah saintifik bereksperimen. Ibn al-Haitham diberi gelaran "bapa optik moden"[3] dan pengasas fizik bereksperimen.[4]

Kitab Optik diletak setaraf dengan Philosophiae Naturalis Principia Mathematica Isaac Newton sebagai satu daripada buku yang paling terpengaruh dalam sejarah fizik,[5] kerana ianya dianggap pencetus revolusi sains dalam bidang-bidang optik dan persepsi penglihatan,[6][7][8][9][10][11] yang juga dikenali sebagai "Revolusi Optik". [12] Ianya memberi konsepsi fizik-matematik kepada optik lebih awal daripada disiplin matematik lain, iaitu ilmu falak dan mekanik.[13]

Kitab Optik juga mengandungi perbincangan dan gambaran terawal tentang psikologi bereksperimen[14] dan gambaran tepat terawal tentang camera obscura, pelopor kamera moden.[15] Dalam bidang perubatan dan oftalmologi, kitab ini juga membuat kemajuan penting dalam pembedahan mata kerana buat masa kali pertamanya, ia menjelaskan proses penglihatan.[16]

Dalam bukunya Science in Medieval Islam, Howard Turner menulis, "daripada kesemua teks saintifik Zaman Pertengahan, karya komprehensif Ibn al-Haitham, Kitab al-Manazir, mungkin merupakan contoh terulung dari segi hujah matematik dan eksperimen, dan juga penyampaian teori baharu dan asli. Ibn al-Haitham menyelidiki hampir setiap aspek cahaya dan penglihatan manusia ..."[17]

Optik dan penglihatan

[sunting | sunting sumber]
Cahaya pada permukaan udara-plexi di dalam eksperimen ini mengalami pembiasan (sinaran bawah) dan sedikit pantulan (sinaran atas).

Pada zaman purba ataupun baharian klasik, terdapat dua teori utama berkaitan persepsi penglihatan. Teori pertama, teori sinaran didokong pemikir-pemikir seperti Ptolemy dan Euclid. Mereka percaya bahawa proses penglihatan wujud apabila mata mengeluarkan sinaran cahaya. Teori kedua, teori intromisi (penyusupan), yang didokong Aristotle dan pengikutnya, mempercayai bahawa bahan-bahan fizikal dari benda yang dilihat memasuki mata. Berlandaskan pemerhatian umum (misalnya mata boleh kesilauan atau tercedera apabila memandang cahaya yang amat terang) dan hujah-hujah (argumen) logik (misalnya bagaimana mungkin pancaran dari mata boleh sampai ke bintang berjauhan pada saat kita membuka mata) Ibn Al-Haitham menyatakan bahawa kita tidak boleh melihat dengan sinaran yang terpancara daripada mata mahupun melalui bahan fizikal yang memasuki mata. Sebaliknya Ibn Al-Haitham membangunkan satu teori yang amat berjaya yang dapat menerangkan proses penglihatan melalui sinar cahaya yang memasuki mata dari setiap titik di objek yang dilihat, yang dibuktikannya melalui ujikaji.[18] Penyatuan optik geometri dengan fizik Aristotle (fizik falsafah) menjadi asas optik moden.[19]

Al-Haitham membuktikan bahawa sinaran cahaya bergerak dalam garis lurus, dan beliau telah menjalankan beberapa eksperimen menggunakan kanta optik, cermin, pembiasan, dan pantulan.[20] Beliau orang pertama yang menguraikan sinaran cahaya terbias dan terpantul kepada komponen menegak dan mendatar. Ini merupakan perkembangan asas dalam bidang optik geometri.[21] Namun, beliau tidak memanjangkan pengetahuan itu untuk menemu hukum pembiasan yang dikenali sebagai Hukum Snell,[22] yang digubal seorang sezamannya, Ibn Sahl yang mengkaryakan Berkaitan Cermin Pembakar dan Kanta (984 M).[23][24]

Ibn al-Haitham juga dianggap pencipta kamera obskura dan kamera lubang jarum.[15][25]

Ibn Al-Haitham menulis tentang pembiasan cahaya, terutamanya berkaitan pembiasan atmosfera sebagai penyebab teja (cahaya samar-samar) pada waktu fajar dan senja. Beliau juga menyelesaikan masalah berkaitan titik di cermin cembung di mana sinaran dari satu titik dipantul ke titik yang lain.

Lagi, Ibn Al-Haitham melakukan ujikaji terhadap penyerakan cahaya kepada warna juzuk,[20] menjalankan eksperimen berkaitan kelajuan terhingga cahaya,[26][27][28] mendapati bahawa cahaya berubah-ubah dan bergerak lebih perlahan di dalam badan yang lebih padat,[26] mengagak akan aspek-aspek perambatan cahaya melurus dan elektromagnet cahaya,[28] dan berhujah bahawa sinaran cahaya ialah aliran zarah tenaga[29] yang bergerak dalam garisan lurus.[30] Beliau juga menemui aberasi sfera (penyimpangan sfera).[31]

Sifat kaca pembesar yang mula-mula digambarkan Ibn Al-Haitham dalam Kitab Optik.

Bukti terawal berkaitan "sebuah alat pembesar, sebuah kanta cembung yang menghasilkan imej besar", terkandung di dalam Kitab Optik yang diterbitkan pada tahun 1021 M. Sifat-sifat kaca pembesar diketahui orang Eropah hanya selepas buku ini diterjemahkan ke dalam Latin dalam abad ke-12.[32] Ibn Al-Haitham menggambarkan kaca pembesarnya sedemikian:

Jika sesuatu objek diletakkan di dalam bahantara padat di mana permukaan lengkung dihadapkan ke arah mata dan berada di antara mata dan pusat sfera, objek akan kelihatan besar.[33]

Kaedah saintifik

[sunting | sunting sumber]

Kitab Optik ialah buku pertama yang menitikberatkan peranan ujikaji sebagai sebentuk pembuktian dalam penyelidikan saintifik.[34] Keazalian istilah experiment (eksperiman) itu sendiri mungkin terdapat di dalam Kitab Optik. Ibn Al-Haitham menggunakan perkataan-perkataan Arab i'tabara, 'itibar dan mu'tabir untuk merujuk kepada ujikajinya. Dalam proses terjemahan kitab ini ke dalam Latin, perkataan-perkataan Arab ini masing-masing diterjemahkan sebagai experimentare (atau experiri), experimentum dan experimentatar.[35]

Roshdi Rashed menulis bahawa "dengan menampilkan penggunaan eksperimen dalam penyelidikan saintifik, Al-Haitham telah memainkan peranan penting terhadap pembetukan sains moden."[36]

Dalam pengenalan kepada bukunya, beliau menggambarkan pendekatan menggunakan eksperimen berikut:

Kita harus membezakan sifat-sifat terperinci, dan mengumpulkan maklumat melalui proses induksi tentang apa yang berlaku kepada mata apabila penglihatan terjadi dan kederiaan apa yang terjumpa yang seragam, tidak berubah, nyata dan tidak ada sangsi. Selepas itu kita harus tingkatkan penyelidikan dan taakulan, secara beransur dan teratur, sambil mengkritik pangkal-pangkal fikir atau premis-premis dan berhati-hati terhadap kesimpulan yang dirumuskan — matlamat kita dalam menaklukkan kesemua ini kepada pemeriksaan dan semakan ialah keadilan, tidak menurut prasangka, dan demi memastikan dalam semua perkara yang kita nilai dan kritik, kita mencari kebenaran dan tidak dipengaruhi oleh pendapat.

Ibn al-Haitham melihat kajian saintifiknya sebagai satu pencarian kebenaran:

Kebenaran dicari semata-mata kerananya. Dan sesiapa yang berusaha mencari sesuatu semata-mata kerananya tidak berminat akan perkara lain. Mencari kebenaran amat sukar, and perjalanan berliku-liku...[37]


Melalui kaedah saintifik, Ibn al-Haytham membuktikan cahaya bergerak dalam garisan lurus.

Pendekatan beliau terhadap sains bereksperimen mendokong kebanyakan saranan beliau di dalam Kitab al-Manazir (The Optics; De aspectibus atau Perspectivae) dan melandaskan teori-teori beliau berkaitan penglihatan, cahaya dan warna, di samping kajian beliau terhadap katoptrik (cabang ilmu optik yang berkaitan dengan pemantulan cahaya oleh cermin) dan dioptrik (ilmu optik berkaitan pembiasan cahaya). Warisan peninggalan beliau dimajukan lagi melalui 'pembaharuan' kitab al-Manzil oleh Kamal al-Din al-Farisi (meninggal 1318 M) di dalam bukunya Kitab Tanqih al-Manazir (Semakan "Kitab al-Manazir" Ibn Al-Haytham).[38][39]

Kajian Ibn al-Haitham termasuk terkaan bahawa "Cahaya bergerak hanya dalam garisan lurus semasa merentasi badan-badan lut sinar", sesuatu yang beliau dapat mentahkikkan hanya selepas berusaha bertahun-tahun. Beliau berkata, "[Ini] dapat diperhatikan dengan jelas pada cahaya yang memasuki bilik gelap melalui lubang. ... cahaya yang memasuki boleh dilihat dengan jelas pada habuk yang memehui udara."[40] Beliau juga menunjukkan terkaan itu dengan meletakkan sebatang kayu lurus atau seutas tali tegang di samping pancaran cahaya.[41]

Ibn al-Haitham juga menggunakan kaedah kewahaman saintifik dan kritikan, dan menitikberatkan peranan empirisme. Selain itu beliau juga menerangkan peranan taakulan induktif dalam silogisme, dan mengkritik Aristotle kerana tidak menyumbang kepada kaedah induksi yang dianggap Ibn al-Haitham sebagai lebih hebat daripada silogisme. Ibn al-Haitham menganggap induksi sebagai keperluan asas bagi penyelidikan saintifik sebenar.[42]

"Sains dan Islam", satu dokumentari baharu daripada BBC menggambarkan Ibn al-Haitham sebagai seorang ahli sains eksperimen yang pertama. Justeru dalam erti kata semasa, beliau juga merupakan ahli sains moden pertama dalam sejarah dunia.[[1]] [Siaran BBC bertajukScience and Islam:The Empire of Reason].

Kitab Optik ialah satu karya yang panjang kerana Ibn al-Haitham menulis dengan terperinci kedua-dua ujikaji yang telah dilakukan dan taakulan berkaitan penjelasan yang diberikan. Apabila memeriksa hipotesis bahawa cahaya hanya bergerak dalam garisan lurus, beliau bukan sahaja menguji untuk mengiakan hipotesis dengan melihat api lilin menggunakan tiub sempit yang didapati lurus; beliau juga menguji untuk mendapatkan keputusan sebaliknya, iaitu dengan menyekat tiub dan kemudian melihat ke dalamnya, justeru mencatatkan bahawa tiada cahaya dapat dilihat apabila tiada laluan lurus. Keputusan-keputusan ini digabungkan secara logik dengan penemuannya berkaitan pembiasan cahaya, yakni saranan bahawa sementara cahaya bergerak dalam garisan lurus, ia juga mengubah arah apabila melalui satu bahantara ke dalam bahantara yang lain, misalnya udara dan air.

Terjemahan awal Eropah

[sunting | sunting sumber]

Kitab Optik diterjemahkan ke dalam bahasa Latin di antara abad ke -12 atau ke-13 Masihi.[43] By the 14th century, Alhazen's Book of Optics was available in Italian translation, entitled Deli Aspecti.[44] Terjemahan Latin kemudiannya dicetak oleh Friedrich Risner dalam tahun 1572, dengan judul berbunyi, Opticae thesaurus: Alhazeni Arabis libri septem, nuncprimum editi; Eiusdem liber De Crepusculis et nubium ascensionibus. Risner juga orang yang membuat variasi nama Ibn al-Haitham, Alhazen, yang sebelum itu dikenali sebagai Alhacen.[45]

Karya ini menikmati darjat yang tinggi dalam Zaman Pertengahan. Karya-karya Ibn al-Haitham dapat ditemukan di dalam Bibliothèque nationale di Paris pada tahun 1834 oleh EA Sedillot. Manuskrip-manuskrip lain disimpan di perpustakaan Bodleian di Oxford dan di dalam perpustakaan Leiden.

Legasi

[sunting | sunting sumber]

Kitab Optik memulakan revolusi sains dalam bidang optik[6] dan persepsi visual]],[7] dan meletakkan asas optik moden,[3] fizik[4] dan psikologi bereksperimen.[14] Oleh sebab itu ia diletakkan bersama-sama Philosophiae Naturalis Principia Mathematica karya Sir Isaac Newton sebagai satu daripada buku yang amat berpengaruh dalam sejarah fizik.[5] Terjemahan Optik dalam bahasa Latin mempengaruhi karya-karya ahli sains Eropah terkemudian, seperti Robert Grosseteste, Roger Bacon, John Peckham, Witelo, William dari Ockham, Leonardo da Vinci, Francis Bacon, Rene Descartes, Johannes Kepler, Galileo Galilei, Isaac Newton, dan lain-lain.[46][47] Kitab Optik juga meletakkan asas pelbagai teknologi optik terkemudian, kaca mata,[32] kamera,[15] the teleskop dan mikroskop, mikroscopi, pembedahan retina, dan penglihatan robot.

Richard Powers menyatakan pendapat bahawa kaedah saintifik dan kewahaman saintifik Ibn al-Haitham dalam eksperimennya terhadap optik merupakan calon sebagai idea terpenting alaf kedua.[47]

Selain pengaruhnya terhadap sains dan teknologi, Kitab Optik juga mempengaruhi beberapa aspek budaya Barat. Dalam bidang keagamaan, misalnya, John Wycliffe, pelopor intelek Pembaharuan Protestan, merujuk kepada Ibn al-Haitham apabila membincangkan "tujuh dosa besar" dengan menggunakan gambaran tujuh jenis cermin yang dianalisis dalam Kitab Optik ataupun nama Latinnya, De aspectibus. Dalam bidang kesusasteraan Kitab Optik dipuji di dalam buku Roman de la Rose karya Guillaume de Lorris' dan buku Geoffrey Chaucer, The Canterbury Tales. Dalam seni khususnya, Kitab Optik mengasaskan teknik perspektif linear dan penggunaan alat optik pembantu dalam seni lukis Zaman Pembaharuan (lihat tesis Hockney-Falco di bawah).[48] Lorenzo Ghiberti, seorang pelukis Zaman Pembaharuan banyak bergantung pada Ibn al-Haitham, dengan "banyak memetiknya secara verbatim [kata demi kata]" semasa merangka kisah seni dan perkara-perkara penting dalam seni di dalam penulisannya berjudul "Commentario terzo." Justeru, karya Ibn al-Haitham "berada di tengah-tengah pemikiran Ghiberti berkaitan seni dan estetik visual (tampak)" dan kebarangkalian "berada di tengah-tengah perkembangan perspektif buatan dalam lukisan awal Itali dalam Zaman Pembaharuan."[44] Teknik perspektif linear juga digunakan di dalam carta-carta ilmu alam Eropah pada Zaman Penjelajahan, seperti carta Paolo Toscanelli yang digunakan oleh Christopher Columbus semasa dia menjelajah ke Dunia Baharu.[47]

Robert S. Elliot menulis yang berikut tentang Kitab Optik:

{{quote|Ibn al-Haitham ialah pengkaji optik yang amat berkebolehan dan telah menerbitkan treatis tujuh jilid berkaitan tajuk ini yang mendapat sambutan sepanjang Zaman Pertengahan dan yang mempengaruhi pemikiran Barat, khususnya Roger Bacon dan Kepler. Treatisnya membincangakan cermin melengkung (cermin cembung dan cekung dalam kedua-dua geometri silinder dan sfera, menjangka Prinsip Fermat, dan menimbangkan pembiasan serta kuasa membesar [[kanta (optik)|kanta]. Kitab Optik mengandungi penjelasan jelas tentang sistem optik mata, yang membawa kepada kepercayaan Ibn Al-Haitham bahawa cahaya terdiri daripada sinaran yang berasal dari benda yang dilihat dan bukannya mata, pendirian yang bercanggah dengan pendapat Euclid dan Ptolemy.[49]}}

Di dalam Pengenalan kepada Sejarah Sains, George Sarton, bapa sejarah sains, menulis:

Penulisan Ibn al-Haitham memperlihatkan perkembangan halusnya terhadap keupayaan bereksperimen. Jadual sepadan sudut tujunya dan pembiasan cahaya yang merentasi satu bahantara ke bahantara yang lain menampakkan betapa hampirnya beliau menemui Hukum Snell (hukum kemalaran nisbah sinus), yang kemudiannya disandarkan kepada Snell. Ibn al-Haitham menjelaskan dengan betul bahawa cahaya aram-temaram disebabkan pembiasan atmosfera, dengan mengagak bahawa pada saat terjadinya fenomena tersebut, ketundukan matahari ialah pada 19 darjah di bawah ufuk, pada waktu permulaan kejadian tersebut di waktu fajar dan senja.[50]

Matthias Schramm menulis di dalam Ibn al-Haythams Weg zur Physik:

Melalui pemeriksaan rapi terhadap tanggapan Ibn al-Haitham berkaitan model matematik dan peranan mereka dalam teori persepsi derianya, ia menjadi jelas bahawa beliau ialah pengasas sebenar fizik dalam erti kata moden; malah, beliau mendahului dengan jarak enam ratus tahun idea-idea subur yang menandakan permulaan cabang kajian sains [fizik] ini.[51]

Rujukan

[sunting | sunting sumber]
  1. ^ (Child, Shuter & Taylor 1992, p. 70)
    (Dessel, Nehrich & Voran 1973, p. 164)
    (Samuelson Crookes, p. 497)
    Understanding History by John Child, Paul Shuter, David Taylor – Page ۷۰
  2. ^ Science and Human Destiny by Norman F. Dessel, Richard B. Nehrich, Glenn I. Voran – Page ۱۶۴
    The Journal of Science, and Annals of Astronomy, Biology, Geology by James Samuelson, William Crookes – Page ۴۹۷
  3. ^ a b R. L. Verma (1969). Al-Hazen: father of modern optics
  4. ^ a b Rüdiger Thiele (2005). "In Memoriam: Matthias Schramm", Arabic Sciences and Philosophy 15, p. 329–331. Cambridge University Press.
  5. ^ a b H. Salih, M. Al-Amri, M. El Gomati (2005). "The Miracle of Light", A World of Science 3 (3). UNESCO.
  6. ^ a b Sabra, A. I.; Hogendijk, J. P. (2003), The Enterprise of Science in Islam: New Perspectives, MIT Press, m/s. 85–118, ISBN 0-262-19482-1
  7. ^ a b Hatfield, Gary (1996), "Was the Scientific Revolution Really a Revolution in Science?", dalam Ragep, F. J.; Ragep, Sally P.; Livesey, Steven John (penyunting), Tradition, Transmission, Transformation: Proceedings of Two Conferences on Pre-modern Science held at the University of Oklahoma, Brill Publishers, m/s. 500, ISBN 90-04-09126-2
  8. ^ Simon, Gérard (2006), "The Gaze in Ibn al-Haytham", The Medieval History Journal, 9 (1): 89–98, doi:10.1177/097194580500900105
  9. ^ Bellosta, Hélèna (2002), "Burning Instruments: From Diocles to Ibn Sahl", Arabic Sciences and Philosophy, Cambridge University Press, 12: 285–303, doi:10.1017/S095742390200214X
  10. ^ Rashed, Roshdi (2 August 2002), "Portraits of Science: A Polymath in the 10th Century", Science, 297 (5582): 773, doi:10.1126/science.1074591, PMID 12161634
  11. ^ Lindberg, David C. (1967), "Alhazen's Theory of Vision and Its Reception in the West", Isis, 58 (3): 321–341 [332], doi:10.1086/350266, PMID 4867472
  12. ^ Bala, Arun, The Dialogue of Civilizations in the Birth of Modern Science, Palgrave Macmillan
  13. ^ Dijksterhuis, Fokko Jan (2004), Lenses and Waves: Christiaan Huygens and the Mathematical Science of Optics in the Seventeenth Century, Springer, m/s. 113–5, ISBN 1-4020-2697-8:

    Through the influential work of Alhacen the onset of a physico-mathematical conception of optics was established at a much earlier time than would be the case in the other mathematical sciences.
  14. ^ a b Khaleefa, Omar (1999). "Who Is the Founder of Psychophysics and Experimental Psychology?". American Journal of Islamic Social Sciences. 16: 2.
  15. ^ a b c Wade, Nicholas J.; Finger, Stanley (2001). "The eye as an optical instrument: from camera obscura to Helmholtz's perspective". Perception. 30 (10): 1157–1177. doi:10.1068/p3210. PMID 11721819.
  16. ^ Bashar Saad, Hassan Azaizeh, Omar Said (October 2005). "Tradition and Perspectives of Arab Herbal Medicine: A Review", Evidence-based Complementary and Alternative Medicine 2 (4), p. 475-479 [476]. Oxford University Press.
  17. ^ Turner, Howard, Science in Medieval Islam, University of Texas Press, m/s. 196-197, ISBN 0292781490
  18. ^ D. C. Lindberg, Theories of Vision from al-Kindi to Kepler, (Chicago, Univ. of Chicago Pr., 1976), pp. 60-7.
  19. ^ Toomer, G. J. (December 1964), "Review: Ibn al-Haythams Weg zur Physik by Matthias Schramm", Isis, 55 (4): 463–465, doi:10.1086/349914
  20. ^ a b Dr. Mahmoud Al Deek. "Ibn Al-Haitham: Master of Optics, Mathematics, Physics and Medicine, Al Shindagah, November–December 2004.
  21. ^ Albrecht Heeffer. Kepler’s near discovery of the sine law: A qualitative computational model, Ghent University, Belgium.
  22. ^ A. I. Sabra (1981), Theories of Light from Descartes to Newton, Cambridge University Press, pp. 96–7. (cf. Pavlos Mihas, Use of History in Developing ideas of refraction, lenses and rainbow Diarkibkan 2007-09-27 di Wayback Machine, p. 5, Demokritus University, Thrace, Greece.)
  23. ^ K. B. Wolf, "Geometry and dynamics in refracting systems", European Journal of Physics 16, p. 14–20, 1995.
  24. ^ R. Rashed, "A pioneer in anaclastics: Ibn Sahl on burning mirrors and lenses", Isis 81, p. 464–491, 1990.
  25. ^ However, Alhazen mentions this in his essay "On the form of the Eclipse" (Maqalah-fi-Surat-al-Kosuf) not the Book of Optics.
  26. ^ a b O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F., "Abu Ali al-Hasan ibn al-Haytham", arkib MacTutor History of Mathematics, Universiti St Andrews.
  27. ^ MacKay, R. J.; Oldford, R. W. (August 2000), "Scientific Method, Statistical Method and the Speed of Light", Statistical Science, 15 (3): 254–78
  28. ^ a b Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama Hamarneh
  29. ^ Rashed, Roshdi (2007), "The Celestial Kinematics of Ibn al-Haytham", Arabic Sciences and Philosophy, Cambridge University Press, 17: 7–55 [19], doi:10.1017/S0957423907000355:

    In reforming optics he as it were adopted "positivism" (before the term was invented): we do not go beyond experience, and we cannot be content to use pure concepts in investigating natural phenomena. Understanding of these cannot be acquired without mathematics. Thus, once he has assumed light is a material substance, Ibn al-Haytham does not discuss its nature further, but confines himself to considering its propagation and diffusion. In his optics "the smallest parts of light", as he calls them, retain only properties that can be treated by geometry and verified by experiment; they lack all sensible qualities except energy.
  30. ^ J. J. O'Connor and E. F. Robertson (2002). Light through the ages: Ancient Greece to Maxwell, MacTutor History of Mathematics archive.
  31. ^ Hamid-Eddine Bouali, Mourad Zghal, Zohra Ben Lakhdar (2005). "Popularisation of Optical Phenomena: Establishing the First Ibn Al-Haytham Workshop on Photography" (PDF). The Education and Training in Optics and Photonics Conference. Dicapai pada 2008-07-08.CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  32. ^ a b Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama Kriss
  33. ^ King, Henry C. (2003), The History of the Telescope, Courier Dover Publications, m/s. 25, ISBN 0-486-43265-3
  34. ^ Rashed, Roshdi; Armstrong, Angela (1994), The Development of Arabic Mathematics, Springer, m/s. 345–6, ISBN 0-7923-2565-6
  35. ^ Huff, Toby (2007), The Rise of Early Modern Science, Cambridge University Press, m/s. 91, ISBN 0-521-52994-8
  36. ^ {Harv|Rashed|2002|p=773}}:

    Usaha beliau dalam bidang optik, yang memuatkan teori berkaitan penglihatan dan teori cahaya, dianggap oleh ramai orang sebagai sumbangan beliau terpenting, meletakkan asas bagi perkembangan-perkembangan jauh sehingga abah ke-17. Sumbangan beliau kepada geometri dan teori nombor melewati tradisi Archimedes. Dan, dengan menampilkan penggunaan eksperimen dalam penyelidikan saintifik, Al-Haitham telah memainkan peranan penting terhadap pembetukan sains moden.
  37. ^ Ibn Al-Haitham Critique of Ptolemy, translated by S. Pines, Actes X Congrès internationale d'histoire des sciences, Vol I Ithaca 1962, as referenced on p.139 of Shmuel Sambursky (ed. 1974) Physical Thought from the Presocratics to the Quantum Physicists ISBN 0-87663-712-8
  38. ^ Nader El-Bizri, "A Philosophical Perspective on Alhazen’s Optics," Arabic Sciences and Philosophy, Vol. 15, Issue 2 (2005), pp. 189-218 (Cambridge University Press)
  39. ^ Nader El-Bizri, "Ibn al-Haytham," in Medieval Science, Technology, and Medicine: An Encyclopedia, eds. Thomas F. Glick, Steven J. Livesey, and Faith Wallis (New York — London: Routledge, 2005), pp. 237-240.
  40. ^ Alhazen, translated into English from German by M. Schwarz, from "Abhandlung über das Licht", J. Baarmann (ed. 1882) Zeitschrift der Deutschen Morgenländischen Gesellschaft Vol 36 as referenced on p.136 by Shmuel Sambursky (1974) Physical thought from the Presocratics to the Quantum Physicists ISBN 0-87663-712-8
  41. ^ p.136, as quoted by Shmuel Sambursky (1974) Physical thought from the Presocratics to the Quantum Physicists ISBN 0-87663-712-8
  42. ^ Plott, C. (2000), Global History of Philosophy: The Period of Scholasticism, Motilal Banarsidass, m/s. 462, ISBN 81-208-0551-8
  43. ^ A. C. Crombie, Robert Grosseteste and the Origins of Experimental Science, 1100–1700, (Oxford: Clarendon Press, 1971), p. 147, n. 2.
  44. ^ a b A. Mark Smith (2001), "The Latin Source of the Fourteenth-Century Italian Translation of Alhacen's De aspectibus (Vat. Lat. 4595)", Arabic Sciences and Philosophy: A Historical Journal, Cambridge University Press, 11: 27–43 [28]
  45. ^ Smith, A Mark (2001), Alhacen's theory of visual perception: a critical edition, with English translation and commentary, of the first three books of Alhacen's De aspectibus, the medieval Latin version of Ibn al-Haytham's Kitab al-Manazir. Vol 1, Philadelphia: American Philosophical Society, m/s. xxi, ISBN 978-0-87169-914-5.
  46. ^ Marshall, Peter (September 1981), "Nicole Oresme on the Nature, Reflection, and Speed of Light", Isis, 72 (3): 357–374 [367–74], doi:10.1086/352787
  47. ^ a b c Richard Powers (University of Illinois), Best Idea; Eyes Wide Open Diarkibkan 2008-09-10 di Wayback Machine, New York Times, April 18, 1999.
  48. ^ Falco, Charles M. (12–15 February 2007), Ibn al-Haytham and the Origins of Modern Image Analysis, International Conference on Information Sciences, Signal Processing and its Applications
  49. ^ R. S. Elliott (1966). Electromagnetics, Chapter 1. McGraw-Hill.
  50. ^ Dr. A. Zahoor and Dr. Z. Haq (1997), Quotations from Famous Historians of Science
  51. ^ Thiele, Rüdiger (August 2005), "In Memoriam: Matthias Schramm, 1928–2005", Historia Mathematica, 32 (3): 271–274, doi:10.1016/j.hm.2005.05.002

Bibliografi

[sunting | sunting sumber]
  • Turner, Howard, Science in Medieval Islam, University of Texas Press, m/s. 196-197, ISBN 0292781490

Pautan luar

[sunting | sunting sumber]


Lihat juga

[sunting | sunting sumber]
Diambil daripada "https://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Kitab_Optik&oldid=5252781"