Pergi ke kandungan

Orang Mentawai

Daripada Wikipedia, ensiklopedia bebas.
Orang Mentawai
Mentawei / Mentawi
Pengubat tradisional Mentawai, 2017.
Jumlah penduduk
Kira-kira 64,000[1]
Kawasan ramai penduduk
 Indonesia (Pulau Mentawai)
Bahasa
Bahasa Mentawai, Bahasa Indonesia
Agama
Kristian (terutamanya), Islam dan Animisme[2]
Kumpulan etnik berkaitan
Sakuddei

Orang Mentawai (juga dikenali sebagai Mentawei dan Mentawi) adalah penduduk asli di Kepulauan Mentawai (terutamanya Siberut, Sipura, Pagai Utara dan Pagai Selatan) kira-kira 100 batu dari wilayah Sumatera Barat, Indonesia. Mereka menjalani gaya hidup seperti pemburu-pengumpul separa nomad di persekitaran pantai dan hutan hujan di pulau-pulau dan juga merupakan salah satu suku tertua di Indonesia. Penduduk Mentawai dianggarkan dalam kira-kira 64,000 orang. Suku Mentawai didokumentasikan telah berhijrah dari Nias - sebuah pulau utara - ke pulau Mentawai, dan hidup dalam kehidupan terpencil selama berabad-abad sehingga mereka bertemu dengan orang Belanda pada tahun 1621. Nenek moyang orang asli Mentawai dipercayai mula-mula berhijrah ke rantau ini di antara tahun 2000 dan 500 SM.[3] Bahasa Mentawai tergolong dalam rumpun bahasa Austronesia.[4][5] Mereka mengikuti sistem kepercayaan animisme mereka sendiri yang dipanggil Arat Sabulungan, yang menghubungkan kuasa ghaib roh nenek moyang dengan ekologi hutan hujan.[6][7] Apabila roh tidak dilayan dengan baik atau dilupakan, mereka mungkin membawa nasib malang seperti penyakit dan menghantui mereka yang melupakannya.[8] Orang Mentawai juga mempunyai kepercayaan yang sangat kuat terhadap objek yang mereka anggap sebagai suci.[9] Orang ramai dicirikan oleh kerohanian yang berat, seni tubuh dan kecenderungan mereka untuk mengasah gigi, amalan budaya yang terikat dengan cita-cita kecantikan Mentawai. Mereka cenderung untuk hidup bersatu padu dan damai dengan alam sekeliling kerana mereka percaya bahawa semua benda di alam ini mempunyai bentuk intipati rohani.[8][10]

Budaya dan gaya hidup

[sunting | sunting sumber]
Sebuah Uma. Ia ada rumah kaum tradisional Mentawai.
Seorang wanita Mentawai pada tahun 2017.
Lelaki memegang gendang di Kepulauan Mentawai.

Orang Mentawai tinggal di kediaman tradisional yang dipanggil Uma iaitu rumah panjang dan dibuat dengan menganyam jalur buluh untuk dijadikan dinding dan atap rumbia dengan rumput, lantai ditinggikan di atas tiang dan diperbuat daripada papan kayu. Setiap Uma dihiasi dengan tengkorak daripada pelbagai haiwan yang mereka buru.[11] Uma boleh menempatkan tiga hingga empat keluarga. Lalep ialah sebuah rumah yang lebih kecil yang mengandungi hanya satu keluarga; dan Rusuk ialah rumah bagi balu dan bujang.

Pakaian utama untuk lelaki ialah kain pinggang yang diperbuat daripada kulit pokok getah. Mentawai menghiasi diri dengan rantai dan bunga di rambut dan telinga. Wanita memakai lilitan kain di pinggang dan rompi kecil tanpa lengan yang diperbuat daripada daun palma atau pisang. Mereka mengasah gigi dengan menggunakan pahat atas sebab estetik.

Ia adalah perkara biasa untuk melihat orang Mentawai menutup kepala hingga kaki dengan tatu, kerana mereka mengikuti pelbagai ritual suku kaum dan tatu mereka mengenal pasti peranan dan status sosial mereka. Tradisi tatu yang dipanggil Titi, dilakukan dengan tongkat dan pewarna arang kelapa, paku, jarum, dan dua keping kayu yang dibentuk menjadi kayu seperti tukul oleh seorang bomoh bernama Sikerei.[12] Kemudian, bomoh akan mendoakan arang tersebut sebelum menggunakannya untuk membuat tatu.[13] Tatu di pulau itu adalah identiti dan cerminan peribadi atau perkauman tentang hubungan manusia dengan alam, yang dipanggil Arat Sabulungan, walaupun terdapat perbezaan motivasi dan reka bentuk dari kawasan ke kawasan dan antara setiap puak.[14] Orang Mentawai percaya bahawa tatu ini membolehkan mereka membawa kekayaan material mereka ke alam akhirat dan membolehkan nenek moyang mereka mengenali mereka di akhirat.[15] Lebih-lebih lagi, tatu Mentawai dianggap sebagai salah satu yang tertua di dunia, dan melambangkan keseimbangan antara hutan dan alam semula jadi.[13]

Orang Mentawai yang juga dikenali sebagai "Orang Bunga" kerana mereka tidak pernah menuai pokok atau meragut nyawa haiwan tanpa meminta keampunan roh mereka terlebih dahulu. Hal ini kerana, mereka percaya setiap bahagian persekitaran mempunyai roh.[16] Kepercayaan ini penting kepada agama tradisional mereka, Arat Sabulungan. Sistem kepercayaan budaya yang kompleks ini memberikan penghormatan kepada roh nenek moyang mereka, langit, tanah, lautan, sungai, dan semua yang semula jadi di dalamnya. Ia juga menyiapkan penduduk tempatan dengan kemahiran, pengetahuan, dan nilai yang diperlukan untuk mengekalkan gaya hidup berdikari dan mampan. Sebagai guru, pengubat dan penjaga ilmu peribumi ini, bomoh tempatan yang dikenali sebagai Sikerei, menunaikan tanggungjawab mereka kepada masyarakat luas dengan mendidik mereka dalam selok-belok Arat Sabulungan.[17] Mereka menanamkan pemahaman yang menyeluruh tentang semua perkara bahawa kehidupan bergantung kepada rakyat mereka. Sikerei adalah tulang belakang kepada budaya Mentawai dan kelestariannya. Pada masa ini, sebahagian besarnya adalah disebabkan oleh pengenalan dan pengaruh perubahan budaya, tingkah laku dan ideologi asing secara beransur-ansur. Bilangan Sikerei yang masih mengamalkan gaya hidup Arat Sabulungan dan peranan mereka telah berkurangan kepada beberapa puak kecil yang terletak di selatan pulau Siberut.[18][8]

Pisau tradisional orang Mentawai dipanggil Palitai, manakala perisai tradisional mereka dipanggil Kurabit.[19]

Lelaki Mentawai bertanggungjawab untuk memburu babi hutan, ayam, rusa, dan primata.[13] Anjing biasanya digunakan untuk melihat haiwan semasa memburu, kemudian mangsa ditembak dengan busur dan anak panah beracun. Racun berasal dari daun tempatan yang telah ditumbuk dan dicampur dengan air.[16] Wanita dan kanak-kanak pula bertanggungjawab untuk mengumpul keladi liar, makanan dan buah-buahan liar yang lain. Makanan utama yang mereka makan ialah sagu, sejenis tepung daripada medula palma yang dikisar dan yang biasanya dibakar.[13] Haiwan kecil juga akan diburu oleh wanita Mentawi. Orang Mentawai memelihara babi, anjing, monyet, dan kadangkala ayam sebagai haiwan peliharaan.

Semasa era sebelum merdeka, pengaruh budaya penjajah asing dan penduduk pulau lain telah secara sistematik memindahkan atau menghapuskan adat dan agama orang asli. Pada zaman pascakolonial, kerajaan Indonesia meneruskan dasar ini dengan dekri 1954 yang melarang agama animisme, dengan berkesan menghapuskan tatu dan adat resam lain.[20] Pada tahun 1950-an, kerajaan mula memperkenalkan program pembangunan yang direka untuk mengintegrasikan orang Mentawai ke dalam masyarakat arus perdana. Walaupun dasar ini mungkin bertujuan untuk menggalakkan penyatuan sosial, secara praktikalnya, ia mengakibatkan penindasan Arat Sabulungan Mentawai. Dalam kes yang melampau, dasar negara membawa kepada pembakaran dan pemusnahan peralatan budaya yang digunakan untuk tujuan ritual dan upacara mereka. Lebih-lebih lagi, bomoh Mentawai, Sikerei, telah dipenjarakan atau dilucutkan pakaian secara paksa dan dikeluarkan dari hutan.[21]

Perahu penduduk pulau Mentawai.

Disebabkan pemodenan, orang Mentawai telah mengalami beberapa perubahan yang ketara dalam kehidupan dan budaya seharian mereka. Dengan pengenalan Pancasila dan transmigrasi, kebanyakan masyarakat Mentawai semakin kehilangan hubungan dengan selok-belok adat nenek moyang mereka. Secara tradisinya, orang Mentawai tinggal dalam unit keluarga yang berpusat di rumah panjang atau uma, yang tersebar di seluruh hutan. Petempatan kerajaan kini menumpukan beberapa keluarga dalam satu kawasan. Ternakan, termasuk babi, yang menjadi nadi dan ekonomi masyarakat Mentawai, dibuang dari rizab yang sama berikutan dasar sosial yang diperkenalkan. Lebih-lebih lagi, bilangan orang Mentawai yang masih aktif mengamalkan adat budaya telah dikurangkan kepada hanya 1 peratus daripada penduduk, terpencil di selatan Siberut.[22] Di bawah Pancasila, lima prinsip falsafah negara Indonesia yang dirumuskan oleh pemimpin nasionalis Indonesia Sukarno, Kerajaan Indonesia juga mula menguatkuasakan dasar agama baru mereka di seluruh negara dengan mengeluarkan dekri yang mengisytiharkan bahawa semua rakyat Indonesia mesti menganut salah satu daripada lima agama yang diiktiraf (Islam, Protestantisme, Katolik, Hindu, dan Buddha). Bagi Kepulauan Mentawai, ini mengakibatkan kemasukan mubaligh serta-merta dan peningkatan keganasan dan tekanan kepada rakyat untuk menerima perubahan.[18] Orang Mentawai juga menghadapi cabaran dalam pembelajaran seharian mereka. Di sekolah tajaan kerajaan, kanak-kanak Mentawai digalakkan untuk menggunakan bahasa Indonesia.[22]

Tatu penduduk pulau Mentawai, rumah besar Pora, dan bot perang knabat bogolu.

Satu masalah alam sekitar utama bagi penduduk Mentawai ialah penebangan hutan kerana hutan hujan mereka kaya dengan kayu. Pada tahun 2015, 20,000 hektar hutan telah diketepikan sebagai kawasan ladang kelapa sawit di Siberut. NGO tempatan mendesak pihak berkuasa Indonesia untuk membatalkan permit, termasuk tanah tradisional Mentawai. Walau bagaimanapun, walaupun dengan kejayaan ini, kemungkinan pembalakan kekal sebagai ancaman berterusan di semua pulau-pulau.[22] Lebih daripada 80 peratus Kepulauan Mentawai dimiliki dan diuruskan oleh negeri ini menyebabkan penduduk Mentawai sukar mengurus tanah dan sumber asli sendiri.[23]

Tanpa suara kolektif masyarakat Mentawai, hak mereka dan perlindungan sumber asli Siberut akan tertakluk sepenuhnya kepada kawalan negara. Oleh itu, mulai tahun 2009, ahli masyarakat Mentawai menyedari keperluan untuk mengekalkan tradisi mereka sebagai cara untuk meningkatkan kesihatan, kesejahteraan dan kualiti hidup mereka. Akibatnya, mereka mula mencari perubahan, setelah meninjau komuniti yang lebih luas dan melihat bahawa majoriti besar mahu melindungi dan mengekalkan budaya mereka.[22] Satu strategi yang dicadangkan termasuk program pendidikan orang asli yang dipacu komuniti. Mereka direka bentuk untuk menyediakan peluang orang asli Mentawai untuk berhubung semula dan mempelajari aspek yang paling penting dan relevan dalam warisan budaya dan alam sekitar mereka. Program-program yang masih dibangunkan dan dilaksanakan akan berjalan seiring dengan pendidikan arus perdana dan akan diajar oleh masyarakayt Mentawai untuk organisasi Mentawai.[22] Satu lagi program menjanjikan yang dipanggil "Program Pendidikan Budaya dan Ekologi" memberi peluang kepada orang Mentawai untuk mempelajari aspek pendidikan dan gaya hidup orang asli yang mereka anggap paling penting untuk kemakmuran semasa dan masa depan mereka.[18] Terdapat keyakinan besar dalam kalangan masyarakat bahawa program ini akan berjaya, namun pelaburan kewangan yang besar diperlukan untuk memastikan ia berkembang pada tahun-tahun akan datang.

Pelbagai kedai dan teknologi telah dibawa masuk ke tanah suku Mentawi disebabkan globalisasi. Malah, lawatan diberikan kepada mereka yang ingin merasai kehidupan seharian suku dan berinteraksi dengan penduduknya.[16]

Orang yang terkenal

[sunting | sunting sumber]
[sunting | sunting sumber]
Sekumpulan lelaki Mentawai menggambarkan ayam dalam tarian, sekitar 1900–1940.
  • Isteri Puak BBC Two: Mentawai.[24]
  • Filem dokumentari 'As Worlds Divide' mendokumentasikan kehidupan masyarakat Mentawai moden dan ditayangkan di Melbourne pada 24 Mac 2017.[25] Filem ini tersedia sebagai sebahagian daripada kempen antarabangsa 'Tonton filem, selamatkan budaya' pada Oktober 2017.
  • Undang-undang Rimba: Sumatera.

Lihat juga

[sunting | sunting sumber]

Rujukan

[sunting | sunting sumber]
  1. ^ "Mentawai of Indonesia". People Groups. Dicapai pada 2015-03-10.
  2. ^ "Mentawai Islands Village & Culture".
  3. ^ "History". Suku Mentawai (dalam bahasa Inggeris). 2012-06-30. Dicapai pada 2020-03-30.
  4. ^ "Mentawai". Ethnologue. Dicapai pada 2020-05-30.
  5. ^ "Mentawai Tribe". Authentic Indonesia. Dicapai pada 2020-03-30.
  6. ^ Singh, Manvir; Kaptchuk, Ted J.; Henrich, Joseph (January 2021). "Small gods, rituals, and cooperation: The Mentawai water spirit Sikameinan". Evolution and Human Behavior (dalam bahasa Inggeris). 42 (1): 61–72. doi:10.1016/j.evolhumbehav.2020.07.008.
  7. ^ Singh, Manvir; Henrich, Joseph (2020). "Why do religious leaders observe costly prohibitions? Examining taboos on Mentawai shamans". Evolutionary Human Sciences (dalam bahasa Inggeris). 2: e32. doi:10.1017/ehs.2020.32. ISSN 2513-843X. PMC 10427447 Check |pmc= value (bantuan).
  8. ^ a b c Singh, Manvir; Kaptchuk, Ted J.; Henrich, Joseph (January 2021). "Small gods, rituals, and cooperation: The Mentawai water spirit Sikameinan". Evolution and Human Behavior (dalam bahasa Inggeris). 42 (1): 61–72. doi:10.1016/j.evolhumbehav.2020.07.008.Singh, Manvir; Kaptchuk, Ted J.; Henrich, Joseph (January 2021).
  9. ^ "5 Things You Need To Know About Mentawai Tribe". brilio.net. 26 January 2017. Dicapai pada 2019-04-02.
  10. ^ "The Mentawai People". Authentic Sumatra. Dicapai pada 2019-04-02.
  11. ^ "The Life of the Mentawai Tribe". Fabien Astre. 2017-12-29. Dicapai pada 2020-03-30.
  12. ^ "Mentawai Islands Village & Culture". HT's Mentawai Surf Resort. Dicapai pada 2020-03-30.
  13. ^ a b c d "5 Things You Need To Know About Mentawai Tribe". brilio.net. 26 January 2017. Dicapai pada 2019-04-02."5 Things You Need To Know About Mentawai Tribe".
  14. ^ Dale Rio (2012). Planet Ink: The Art and Studios of the World's Top Tattoo Artists. Voyageur Press. ISBN 978-0-7603-4229-9.
  15. ^ "Mentawai Tribe". www.mentawaitribe.com. Dicapai pada 2020-03-30.
  16. ^ a b c "The Life of the Mentawai Tribe". Fabien Astre. 2017-12-29. Dicapai pada 2020-03-30."The Life of the Mentawai Tribe".
  17. ^ Singh, Manvir; Henrich, Joseph (2020). "Why do religious leaders observe costly prohibitions? Examining taboos on Mentawai shamans". Evolutionary Human Sciences (dalam bahasa Inggeris). 2: e32. doi:10.1017/ehs.2020.32. ISSN 2513-843X. PMC 10427447 Check |pmc= value (bantuan).Singh, Manvir; Henrich, Joseph (2020).
  18. ^ a b c "History". Suku Mentawai (dalam bahasa Inggeris). 2012-06-30. Dicapai pada 2020-03-30."History".
  19. ^ Zonneveld, Albert G. van (2002). Traditional Weapons of the Indonesian Archipelago. Koninklyk Instituut Voor Taal Land. ISBN 90-5450-004-2.
  20. ^ Dale Rio (2012). Planet Ink: The Art and Studios of the World's Top Tattoo Artists. Voyageur Press. ISBN 978-0-7603-4229-9.Dale Rio (2012).
  21. ^ Dungey, Grace; Rodway, Nicholas (October 11, 2017). "By Mentawai for Mentawai: How Community-driven Education Can Save a Tribe". The Jakarta Post. Dicapai pada 2020-03-30.
  22. ^ a b c d e Dungey, Grace; Rodway, Nicholas (October 11, 2017). "By Mentawai for Mentawai: How Community-driven Education Can Save a Tribe". The Jakarta Post. Dicapai pada 2020-03-30.Dungey, Grace; Rodway, Nicholas (October 11, 2017).
  23. ^ Gaworecki, Mike (2016-06-07). "Timber Plantations Are the Latest Threat Facing Indonesia's Mentawai Islands". Mongabay Environmental News. Dicapai pada 2020-03-30.
  24. ^ "Tribal Wives, Series 1, Mentawai/Indonesia". BBC Two. Dicapai pada 2014-11-16.
  25. ^ "As Worlds Divide". Roebeeh Productions. Dicapai pada 2017-06-06.

Pautan luar

[sunting | sunting sumber]
Diambil daripada "https://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Orang_Mentawai&oldid=6342421"