Pergi ke kandungan

Tapak Ujian Semipalatinsk

Tambah pautan
Daripada Wikipedia, ensiklopedia bebas.
Tapak Ujian Semipalatinsk-21
Kazakhstan Kazakhstan
Luas 18,000 km2 Tapak Ujian Semipalatinsk (ditandakan dengan warna merah), bersambung dengan Kurchatov (sepanjang sungai Irtysh), dan berhampiran Semey, serta Karagandy, dan Astana. Tapak ini terdiri daripada kawasan bersaiz Wales.
Koordinat50°07′N 78°43′E / 50.117°N 78.717°E / 50.117; 78.717
JenisTapak ujian nuklear
Luas18,000 km2 (6,950 bt2)
Maklumat tapak
PenggunaKesatuan Soviet Kesatuan Soviet (1949–89)
keadaanTidak aktif
Sejarah tapak
Diguna sejak1949 – 1991
Peristiwaujian nuklear: 456 (340 bawah tanah and 116 atas tanah)[1]

The Semipalatinsk Test Site or Semipalatinsk-21 (Rusia: Семипалатинск-21; Bahasa Kazakh: Семей-21), juga dikenali sebagai "The Polygon", ialah tempat ujian utama untuk senjata nuklear Kesatuan Soviet. Ia terletak di Daerah Zhanasemey, Wilayah Abai, Kazakhstan, selatan lembah Sungai Irtysh. Tapak ujian adalah sebahagian daripada bekas SSR Kazakhstan. Bangunan saintifik untuk tapak ujian terletak sekitar 150 km (93 bt) barat bandar Semipalatinsk, kemudian dinamakan semula Semey, berhampiran sempadan Wilayah Kazakhstan Timur dan Wilayah Pavlodar. Kebanyakan ujian nuklear berlaku di pelbagai tapak lebih jauh ke barat dan selatan, beberapa sehingga ke Wilayah Karagandy.

Kesatuan Soviet menjalankan 456 ujian nuklear di Semipalatinsk dari 1949 hingga 1989 tanpa mengambil kira kesannya terhadap penduduk atau alam sekitar tempatan. Kesan penuh pendedahan radiasi telah disembunyikan selama bertahun-tahun oleh pihak berkuasa Soviet dan hanya terbongkar sejak tapak ujian ditutup pada tahun 1991.[2][3] Menurut anggaran daripada pakar Kazakhstan, 1.5 juta orang telah terdedah kepada kejatuhan selama bertahun-tahun.[4]

Dari 1996 hingga 2012, operasi rahsia bersama saintis dan jurutera nuklear Kazakhstan, Rusia dan Amerika telah mendapatkan sisa plutonium di terowong pergunungan..[5]

Sejak ditutup pada 29 Ogos 1991, Tapak Ujian Semipalatinsk telah menjadi tapak ujian nuklear terbaik yang diselidik di dunia, dan satu-satunya di dunia yang dibuka kepada umum sepanjang tahun.[6]

Sejarah

[sunting | sunting sumber]
Pelbagai kemudahan dikumpulkan di dalam Tapak Ujian Semipalatinsk.
Kawah daripada ujian nuklear.
Radio Igor Kurchatov dan potret Vladimir Lenin, ditemui di tapak ujian lama.

Tapak ini dipilih pada tahun 1947 oleh Lavrentiy Beria, ketua politik projek bom atom Soviet. Beria secara palsu mendakwa padang rumput seluas 18,000 km² itu "tidak berpenghuni".[7][8] Buruh Gulag telah digunakan untuk membina kemudahan ujian primitif, termasuk kompleks makmal di sudut timur laut di tebing selatan Sungai Irtysh. Ujian bom Soviet pertama, Operasi Kilat Pertama, digelar Joe One oleh Amerika, telah dijalankan pada tahun 1949 dari sebuah menara di Tapak Ujian Semipalatinsk, menghamburkan kejatuhan di kampung-kampung berdekatan, yang Beria diabaikan untuk dipindahkan. Kawasan yang sama, "medan percubaan", wilayah 64 km (40 bt) barat bandar Kurchatov, telah digunakan untuk lebih daripada 100 ujian senjata di atas tanah berikutnya.

Ujian kemudian telah dipindahkan ke kompleks Balapan oleh Sungai Chagan di tenggara Poligon Semipalatinsk, termasuk tapak ujian Chagan, yang membentuk Tasik Chagan. Sebaik sahaja ujian atmosfera diharamkan, ujian dipindahkan ke lokasi bawah tanah di Saryozen, Murzhik di barat, dan di kompleks pergunungan Degelen di selatan, yang penuh dengan lubang gerudi dan drift untuk ujian subkritikal dan superkritikal. Selepas penutupan kem buruh Semipalatinsk, tugas pembinaan dilakukan oleh Batalion Kejuruteraan dan Perlombongan Berasingan ke-217, yang kemudiannya membina Kosmodrom Baikonur.

Antara tahun 1949 dan pemberhentian ujian atom pada tahun 1989, 456 letupan telah dijalankan di STS, termasuk 340 tembakan lubang gerudi dan terowong bawah tanah dan 116 tembakan atmosfera, sama ada tembakan air-drop atau menara. Kompleks makmal, yang masih menjadi pusat pentadbiran dan saintifik STS, dinamakan semula sebagai Bandar Kurchatov selepas Igor Kurchatov, ketua program nuklear Soviet awal. Lokasi bandar Kurchatov biasanya ditunjukkan pada pelbagai peta sebagai "Konechnaya", nama stesen kereta api, kini Degelen, atau "Moldary", nama kampung yang kemudiannya dimasukkan ke dalam bandar itu.

Kompleks Semipalatinsk telah menarik minat kerajaan asing semasa operasinya, terutamanya semasa fasa apabila letupan dilakukan di atas tanah di medan eksperimen. Beberapa penerbangan U-2 meneliti persediaan dan kesan senjata, sebelum digantikan dengan peninjauan satelit. Agensi Perisikan Pertahanan AS percaya bahawa Soviet menubuhkan stesen senjata rasuk yang besar di stesen penyelidikan kecil yang terletak di tapak ujian.[9]

Stesen penyelidikan yang lebih kecil ini, yang dikenali oleh Jabatan Pertahanan sebagai PNUTS (Possible Nuclear Underground Test Site) dan CIA sebagai URDF-3 (Unidentified Research and Development Facility-3) sangat menarik perhatian pemerhati Amerika. Selepas kejatuhan Kesatuan Soviet pada tahun 1991, didapati bahawa URDF-3 yang misteri telah ditugaskan untuk menyelidik roket haba nuklear yang serupa dengan NERVA AS.[10]

Tapak ini telah ditutup oleh Presiden Republik Sosialis Soviet Kazakh Nursultan Nazarbayev pada 29 Ogos 1991.[11]

Legasi

[sunting | sunting sumber]
Menara penggerudian di tapak ujian Semipalatinsk, 2003.
Konsol dari tapak ujian Soviet lama.

Kerajaan Soviet menjalankan ujian terakhirnya pada tahun 1989.[12] Selepas Kesatuan Soviet runtuh pada tahun 1991, tapak itu diabaikan. Bahan fisil ditinggalkan di terowong gunung dan lubang lubang, hampir tidak dikawal dan terdedah kepada pemulung, negara penyangak atau pengganas yang berpotensi. Pembersihan rahsia Semipalatinsk telah diumumkan pada tahun 2010-an.[13]

Selepas beberapa ujian, bahan radioaktif kekal di kawasan yang kini terbiar, termasuk sejumlah besar plutonium. Risiko bahawa bahan mungkin jatuh ke tangan pemulung atau pengganas dianggap sebagai salah satu ancaman keselamatan nuklear terbesar sejak kejatuhan Kesatuan Soviet. Operasi untuk menangani masalah yang terlibat, sebahagiannya, menuang konkrit khas ke dalam lubang ujian, untuk mengikat sisa plutonium. Dalam kes lain, lubang ujian lombong mendatar telah dimeterai dan pintu masuk ditutup. Akhirnya pada Oktober 2012, saintis dan jurutera nuklear Kazakhstan, Rusia, dan Amerika meraikan penyempurnaan operasi rahsia 17 tahun, $150 juta untuk mendapatkan plutonium di terowong pergunungan.[5]

Sebahagian besar STS telah dibuka sejak 2014, dan aktiviti ekonomi telah disambung semula: kebanyakannya perlombongan, tetapi juga pertanian dan pelancongan. Seperti kawasan lain yang terjejas oleh radioaktiviti, kekurangan gangguan manusia telah menjadikan STS sebagai tempat perlindungan hidupan liar.[6]

Penduduk di kawasan sekitar tapak ujian di Kazakh Steppe telah terjejas oleh sinaran dan telah mengalami penyakit akibat sinaran seperti kawasan sekitarnya yang lain. Walau bagaimanapun, tidak seperti komuniti lain, beberapa orang Kazakh telah membentuk identiti di sekeliling fakta ini.[14] Malah ada yang menganggap diri mereka sebagai baka baru manusia.Seperti yang mereka faham, mereka adalah mutan yang telah berkembang dan menyesuaikan diri dengan sinaran yang ada di rumah mereka.[14] Pada mata mereka, udara dan makanan adalah beracun, dan orang ramai memakan ini dan masih hidup. Oleh itu, mereka mesti menyesuaikan diri dengan radiasi dan itulah sebabnya orang hanya mendapat 'sakit sedikit'. Mereka juga mula percaya bahawa mereka sudah biasa dengan radiasi sehingga badan mereka memerlukannya.[14] Kepercayaan ini berpunca daripada fakta bahawa ramai individu yang meninggalkan peluang di bandar telah meninggal dunia tidak lama kemudian. Walaupun bukti yang dipetik penduduk kampung adalah anekdot, dan kebanyakan kematian adalah akibat daripada ketagihan alkohol, dos berlebihan dan cabaran lain yang timbul selepas kegagalan untuk menyesuaikan diri dengan cara hidup baharu, bagi sesetengah yang tertinggal, nampaknya kekurangan radiasi membunuh mereka. Ini telah mengukuhkan lagi kepercayaan mereka bahawa mereka adalah 'mutan radioaktif'.[14]

Penduduk tempatan juga percaya bahawa status mereka disokong oleh sains.[14]Asas ini adalah latihan latihan yang dilakukan oleh Pertubuhan Ujian-Larangan-Perjanjian Komprehensif (CTTBO).[14] Latihan itu berdasarkan letupan nuklear hipotesis, jadi peserta CTTBO memakai peralatan perlindungan penuh semasa latihan. Penduduk kampung berhampiran menyaksikan perkara ini tetapi tidak dimaklumkan tentang 'senam' itu mahupun sebab kehadiran orang luar. Oleh itu, rakyat menganggap orang yang tidak dikenali perlu memakai alat pelindung untuk memasuki kawasan sekitar komuniti mereka manakala mereka, penduduk, tidak perlu.[14] Ini mengukuhkan lagi kepercayaan mereka bahawa mereka mestilah mutan radioaktif.

Gerakan anti-nuklear

[sunting | sunting sumber]

Pergerakan anti-nuklear di Kazakhstan, bernama Nevada-Semipalatinsk, telah dibentuk pada tahun 1989 dan merupakan salah satu gerakan anti-nuklear utama yang pertama di bekas Kesatuan Soviet. Ia diketuai oleh pengarang Olzhas Suleimenov dan menarik ribuan orang ke protes dan kempennya yang akhirnya membawa kepada penutupan tapak ujian nuklear di Semipalatinsk pada tahun 1991.[15][16][17]

Menurut UNESCO, Nevada-Semipalatinsk memainkan peranan positif dalam mempromosikan pemahaman orang ramai tentang "keperluan untuk melawan ancaman nuklear".[18] Pergerakan itu mendapat sokongan global dan menjadi "faktor sejarah sebenar dalam mencari penyelesaian kepada masalah ekologi global".[18]

Kesan-kesan ke atas kesihatan

[sunting | sunting sumber]
Pelantar gerudi Cardwell 55 tan dimuatkan ke pesawat USAF C-5 Galaxy untuk dihantar ke Semipalatinsk bagi menyokong Eksperimen Pengesahan Bersama, 1988.

Kajian yang dijalankan di Cambridge mengambil sampel darah daripada empat puluh keluarga berbeza yang tinggal di daerah Kazakhstan yang terdedah secara langsung pada tahap yang tinggi kepada kesan daripada ujian bom Soviet.[19] Kajian ini menyimpulkan bahawa individu yang telah terdedah kepada kejatuhan antara tahun 1949 dan 1956 mempunyai anggaran 80% peningkatan mutasi di kawasan Minisatelit DNA mereka. Kanak-kanak individu ini mempunyai 50% lebih banyak mutasi di kawasan satelit mini mereka berbanding rakan kawalan mereka.[19][20]

Sesetengah saintis kesihatan masih tidak pasti apa maksud mutasi germanium untuk kesihatan individu, tetapi terdapat bukti yang semakin meningkat bahawa mutasi ini boleh meningkatkan kecenderungan genetik kepada penyakit tertentu seperti penyakit kardiovaskular..[21] Terdapat juga bukti bahawa peningkatan tahap kadar mutasi DNA dikaitkan dengan pendedahan radiasi yang berpanjangan.[22]

Satu kajian membujur yang dijalankan dalam tempoh 40 tahun mendapati korelasi antara pendedahan radiasi sinaran dan kelaziman tumor pepejal. Tempat yang paling kerap untuk tumor pepejal ialah esofagus, perut, paru-paru, payudara, dan hati. Tapak-tapak ini didapati mempunyai peningkatan ketara secara statistik dalam kelaziman jika dibandingkan dengan kumpulan kawalan. Walau bagaimanapun beberapa tapak badan tidak mempunyai perbezaan yang ketara dalam bilangan: serviks uteri, buah pinggang, rektum, dan pankreas.[19] Data kajian menunjukkan bahawa terdapat hubungan antara panjang pendedahan, dan jumlah, dengan kematian keseluruhan dan kanser. Namun begitu, hubungan antara tahap pendedahan dan kesan sinaran masih dalam perbincangan.

Kesan penuh pendedahan radiasi telah disembunyikan selama bertahun-tahun oleh pihak berkuasa Soviet. Konsensus umum kajian kesihatan yang dijalankan di tapak sejak ia ditutup adalah bahawa kesan radioaktif daripada ujian nuklear mempunyai kesan langsung ke atas kesihatan kira-kira 200,000 penduduk tempatan. Khususnya, saintis telah mengaitkan kadar yang lebih tinggi bagi pelbagai jenis kanser dengan kesan selepas penyinaran. Begitu juga, beberapa kajian telah meneroka korelasi antara pendedahan radiasi dan keabnormalan tiroid.[1]Sebuah program BBC mendakwa pada tahun 2010 bahawa di lokasi yang paling teruk terjejas satu daripada dua puluh kanak-kanak yang dilahirkan mempunyai kecacatan genetik. Pembuat filem British, Antony Butts mendokumentasikan beberapa kesan kesihatan genetik dalam filem 2010 After the Apocalypse.[23][24]

Laporan CIA yang didedahkan baru-baru ini memberikan akaun saksi langsung mengenai kesan segera ujian nuklear berhampiran Semipalatinsk pada tahun 1955. Dalam laporan ini, sumber yang berada di sekitar ujian termonuklear Soviet pada November 1955 menerangkan mengalami kehilangan pendengaran, "udara... berderak dengan tekanan" seolah-olah "udara sedang koyak," dan tanah bergegar.[25][26]

Data etnografi daripada kajian antropologi memperincikan beberapa perspektif unik populasi yang terjejas dan masih hidup dalam kawasan pendedahan radiasi yang membolehkan populasi tersebut memahami keadaan mereka dan subjektiviti biologi konsep seperti keselamatan dan kemandirian mereka dalam kawasan yang masih terjejas. oleh sinaran.[14]

Walaupun terdapat kesan biologi yang jelas daripada pendedahan sinaran, masyarakat sekitar jarang sekali mempunyai rasa penganiayaan nuklear. Negara Kazakhstan mengiktiraf lebih daripada sejuta rakyat mereka sebagai mangsa pendedahan radiasi era Soviet. Di satu kampung bersebelahan dengan tapak ujian, yang dikategorikan sebagai "risiko minimum", kerajaan Kazakhstan memperuntukkan setiap penduduk sekali gus berjumlah kira-kira bersamaan dengan $50 USD. Walaupun kesihatan mereka terjejas secara negatif oleh radiasi, penduduk melihat diri mereka sebagai berdaya tahan. Ramai yang percaya bahawa mereka telah menyesuaikan diri secara genetik untuk bertahan dari radiasi dan melaporkan bahawa mereka telah bergantung padanya. Seorang penduduk kampung mendakwa bahawa "Organisme kita berbeza... kini terbiasa dengan radiasi. Selama bertahun-tahun kita terdedah kepada kejatuhan radioaktif, dan kini kita memakannya. Perlahan-lahan dan senyap, badan kita terbiasa dengannya. Mengapa anda fikir orang tidak? mati [di sini], tetapi hanya sakit sedikit?... Kebanyakan daripada kita tidak boleh hidup dalam udara bersih—kita memerlukan radiasi untuk bertahan Udara bersih adalah kematian kita.[14] Dalam cara yang sama, ramai di dalam kampung melaporkan sendiri bahawa apabila mereka keluar dari kawasan untuk mendapatkan bekalan, mereka mengalami simptom seperti sakit kepala, pening, dan kekejangan perut, menambahkan lagi pemikiran bahawa mereka telah bergantung kepada radiasi untuk hidup. Secara keseluruhan, penduduk telah menerima radiasi sebagai tanda penyesuaian genetik mereka sendiri.

Persepsi Penyesuaian Kepada Sinaran

[sunting | sunting sumber]

Menurut kerja lapangan di Koyan, dengan populasi 50 orang, warga Koyaner mempunyai kadar tinggi "anemia, kanser, hipertensi, sakit kepala, ruam kulit dan sakit tulang" bersama-sama dengan keguguran rambut, pendarahan hidung dan katarak yang dilaporkan sendiri..[14] Walaupun tidak sihat, Stawkowski menyatakan bahawa terdapat ketiadaan "kecacatan bentuk yang serius dan mengancam nyawa" yang digambarkan, dalam media dan oleh doktor, berleluasa pada orang yang terdedah kepada sinaran jangka panjang dan dos rendah..[14] Contoh mutasi yang boleh ditemui di Koyaners termasuk "seorang lelaki yang dilahirkan dengan kaki berselaput, seorang wanita dengan satu ibu jari yang pendek dan beberapa orang yang menghidap vitiligo".[14] Sifat mutasi ini, ditambah pula dengan fakta bahawa penduduk kampung mengalami gejala yang lebih teruk apabila meninggalkan Koyan, Koyaners menegaskan bahawa mereka telah menyesuaikan diri secara biologi dan seterusnya bergantung pada radiasi.[14] Kepada warga Koyan, kelaziman haiwan yang tidak disesuaikan menekankan daya tahan mereka dan seterusnya membuktikan kejayaan penyesuaian mereka sendiri.[14] Seperti yang dikatakan oleh seorang Koyaner, "pendedahan radiasi membuat semua orang 'sedikit sakit,' ... tetapi mereka telah bertahan dan hidup lama".[14]

Tapak menandatangani perjanjian Zon Bebas Senjata Nuklear Asia Tengah

[sunting | sunting sumber]

Semipalatinsk ialah tapak yang Kazakhstan, Kyrgyzstan, Tajikistan, Turkmenistan, dan Uzbekistan pilih untuk menandatangani Zon Bebas Senjata Nuklear Asia Tengah pada 8 September 2006, juga memperingati ulang tahun ke-15 penutupan tapak ujian.

[sunting | sunting sumber]

Filem ujian Rusia 2014 ialah cerita rekaan tentang ujian nuklear Soviet pertama dari perspektif beberapa penduduk tempatan.

The Dead Lake oleh Hamid Ismailov meneroka kesan ujian nuklear ke atas rakyat Kazakhstan.

Lihat juga

[sunting | sunting sumber]

Rujukan

[sunting | sunting sumber]
  1. ^ a b Togzhan Kassenova (28 September 2009). "The lasting toll of Semipalatinsk's nuclear testing". Bulletin of the Atomic Scientists.
  2. ^ "Slow Death In Kazakhstan's Land Of Nuclear Tests". RadioFreeEurope/RadioLiberty (dalam bahasa Inggeris). 2011-08-29. Dicapai pada 2015-08-31.
  3. ^ "Russia Covered Up a Nuclear Fallout Worse Than Chernobyl, Confidential Report Reveals" 27 March 2017
  4. ^ Yan, Wudan (2019-04-03). "The nuclear sins of the Soviet Union live on in Kazakhstan". Nature (dalam bahasa Inggeris). 568 (7750): 22–24. Bibcode:2019Natur.568...22Y. doi:10.1038/d41586-019-01034-8. PMID 30944496.
  5. ^ a b Plutonium Mountain: Inside the 17-Year Mission to Secure a Legacy of Soviet Nuclear Testing, Eben Harrell & David E. Hoffman, Belfer Center for Science and International Affairs, Harvard University, 15 August 2013, accessed 21 August 2013
  6. ^ a b "Semipalatinsk Test Site: How to Visit, History and Future | Caravanistan". Caravanistan (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2018-02-01.
  7. ^ Brummell, Paul (2008). Kazakhstan. Bradt. m/s. 241. ISBN 978-1-84162-234-7.
  8. ^ Taylor, Jerome (10 September 2009). "The world's worst radiation hotspot". The Independent. London. Dicapai pada 21 July 2011.
  9. ^ "Satellite photo of suspected Soviet beam weapon installation", Aviation Week & Space Technology (via PBS)
  10. ^ Richelson, Jefferey (2002). The Wizards of Langley. Boulder: Westview Press. ISBN 0-8133-4059-4.
  11. ^ Norris, Robert S. (January–February 1992). "The Soviet Nuclear Archipelago". Arms Control Today. Arms Control Association. 22 (1): 27. JSTOR 23624674.
  12. ^ Duff-Brown, Beth (28 September 2009). "The lasting toll of Semipalatinsk's nuclear testing". Bulletin of the Atomic Scientists. Diarkibkan daripada yang asal pada 7 October 2016. Dicapai pada March 6, 2016.
  13. ^ Duff-Brown, Beth (20 August 2013). "Into Thin Air: The Story of Plutonium Mountain". Bulletin of the Atomic Scientists. Diarkibkan daripada yang asal pada 14 February 2017. Dicapai pada August 20, 2013.
  14. ^ a b c d e f g h i j k l m n o Stawkowski, Magdalena E. (February 2016). ""I am a radioactive mutant": Emergent biological subjectivities at Kazakhstan's Semipalatinsk Nuclear Test Site: "I am a radioactive mutant"". American Ethnologist. 43 (1): 144–157. doi:10.1111/amet.12269.
  15. ^ World: Asia-Pacific: Kazakh anti-nuclear movement celebrates tenth anniversary BBC News, February 28, 1999.
  16. ^ Matthew Chance. Inside the nuclear underworld: Deformity and fear CNN.com, August 31, 2007.
  17. ^ Krech III, Shepard; Merchant, Carolyn; McNeill, John Robert, penyunting (2004). Encyclopedia of World Environmental History. 1: A–E. Routledge. m/s. 70–71. ISBN 978-0-415-93733-7.
  18. ^ a b "Kazakhstan – Audiovisual documents of the International antinuclear movement 'Nevada-Semipalatinsk'". Portal.unesco.org. Dicapai pada 18 March 2019.
  19. ^ a b c Bauer, Susanne; Gusev, Boris I.; Pivina, Ludmila M.; Apsalikov, Kazbek N.; Grosche, Bernd (2005-01-01). "Radiation Exposure Due to Local Fallout from Soviet Atmospheric Nuclear Weapons Testing in Kazakhstan: Solid Cancer Mortality in the Semipalatinsk Historical Cohort, 1960-1999". Radiation Research. 164 (4): 409–419. Bibcode:2005RadR..164..409B. doi:10.1667/rr3423.1. JSTOR 3581526. PMID 16187743. S2CID 32679081.
  20. ^ Stone, Richard (2002). "DNA Mutations Linked to Soviet Bomb Tests". Science (dalam bahasa Inggeris). 295 (5557): 946. doi:10.1126/science.295.5557.946a. JSTOR 3076055. PMID 11834788. S2CID 26534394.
  21. ^ Grosche, Bernd; Lackland, Daniel T.; Land, Charles E.; Simon, Steven L.; Apsalikov, Kazbek N.; Pivina, Ludmilla M.; Bauer, Susanne; Gusev, Boris I. (2011-01-01). "Mortality from Cardiovascular Diseases in the Semipalatinsk Historical Cohort, 1960-1999, and its Relationship to Radiation Exposure". Radiation Research. 176 (5): 660–669. Bibcode:2011RadR..176..660G. doi:10.1667/rr2211.1. JSTOR 41318233. PMC 3866702. PMID 21787182.
  22. ^ Dubrova, Yuri E.; Bersimbaev, Rakhmet I.; Djansugurova, Leila B.; Tankimanova, Maira K.; Mamyrbaeva, Zaure Zh.; Mustonen, Riitta; Lindholm, Carita; Hultén, Maj; Salomaa, Sisko (2002-01-01). "Nuclear Weapons Tests and Human Germline Mutation Rate". Science. 295 (5557): 1037. doi:10.1126/science.1068102. JSTOR 3076101. PMID 11834827. S2CID 816473.
  23. ^ "Life after nuclear testing". BBC World Service. Dicapai pada 19 February 2017.
  24. ^ Butts, Antony (13 May 2011). "After the Apocalypse". IMDb.
  25. ^ Burr, William (6 April 2018). "CIA Debriefed Soviet H-Bomb Eye-Witness in 1957".
  26. ^ "The National Security Archive". Nsarchive2.gwu.edu. Dicapai pada 18 March 2019.

Pautan luar

[sunting | sunting sumber]
Diambil daripada "https://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Tapak_Ujian_Semipalatinsk&oldid=6278710"