Pergi ke kandungan

Mesopotamia

Sunting pautan
Daripada Wikipedia, ensiklopedia bebas.
Peta menunjukkan semua bandar yang ada dalam Mesopotamia dari utara ke selatan:Washukanni, Nineveh, Hatra, Assur, Nuzi, Palmyra, Mari, Sippar, Babylon, Kish, Nippur, Isin, Lagash, Uruk, Charax Spasinu dan Ur.

Mesopotamia (Bahasa Yunani Kuno: Μεσοποταμία Mesopotamíā; Arab: بِلَاد ٱلرَّافِدَيْن‎ Bilād ar-Rāfidayn atau بَيْن ٱلنَّهْرَيْن‎ Bayn an-Nahrayn; Parsi: میان‌رودان miyân rudân) merupakan tamadun terawal yang lahir di dunia lahir di wilayah yang kini terletak di Iraq, timur Syria, tenggara Turki dan barat daya Iran. Mesopotamia (dari bahasa Yunani bererti 'antara dua sungai')[1] merupakan kawasan muka bumi yang terletak antara sungai-sungai Dajlah dan Furat, sebahagian besarnya kawasan dirangkum dalam Iraq[1][2][3] dan barat Iran moden.[4][5][6] Wilayah Mesopotamia yang seluas 130 000 batu persegi dikelilingi pergunungan Zargos di bahagian timur laut dan dataran tinggi Arab di barat daya. Ia menganjur dari Teluk Parsi di tenggara hingga ke pergunungan Taurus di Turki hinggalah ke Teluk Parsi.

Sumer di selatan Mesopotamia biasanya dikenali sebagai "Buaian Tamadun (Cradle of civilization)". Bandar di Mesopotamia kemudian dijadikan ibu kota Akkad, Babylonia, Assyria, Mitanni, Assyrian-Baru, Babylonia-Baru, Parthia, Sassanid dan empayar Abbasid. Pada masa yang lain, kawasan ini diperintah oleh kuasa asing, terutamanya Empayar Achaemenid, Macedonia/Seleucid, Rashidun, Umayyad, Ottoman dan British empayar.

Etimologi

[sunting | sunting sumber]
Peta yang menunjukkan sistem sungai Tigris–Efrat, yang mengelilingi Mesopotamia

Kawasan ini diberi nama berasal dari kata dasar Yunani kuno μέσος (mesos, 'tengah dan ποταμός (potamos, 'sungai') dan diterjemahkan ke '(tanah) di antara sungai'. Ini digunakan di sepanjang Septuaginta Yunani (s. 250 BC) untuk menterjemahkan Naharaim yang setara dengan bahasa Ibrani dan Aramaik. Penggunaan bahasa Yunani yang lebih awal dari nama Mesopotamia terbukti dari The Anabasis of Alexander, yang ditulis pada akhir abad ke-2 Masihi, tetapi secara khusus merujuk kepada sumber-sumber dari zaman Alexander the Great. Di Anabasis, Mesopotamia digunakan untuk menunjuk tanah di sebelah timur Efrat di Syria utara.

Istilah bahasa Aramaik biritum/birit narim sesuai dengan konsep geografi yang serupa.[7] Kemudian, istilah Mesopotamia lebih umum diterapkan ke semua wilayah antara Efrat dan Tigris, dengan itu tidak hanya memasukkan sebahagian wilayah Syria tetapi juga hampir seluruh Iraq dan tenggara Turki.[8] Tapak stepa yang berdekatan di sebelah barat Efrat dan bahagian barat Pergunungan Zagros juga sering dimasukkan dalam istilah Mesopotamia yang lebih luas.[9][10][11]

Perbezaan lebih lanjut biasanya dibuat antara Mesopotamia Utara atau Hulu dan Mesopotamia Selatan atau Bawah.[12] Mesopotamia Hulu, juga dikenal sebagai Jazira, adalah daerah antara Efrat dan Dajlah dari sumber mereka hingga ke Baghdad.[9] Mesopotamia Bawah adalah kawasan dari Baghdad ke Teluk Parsi dan merangkumi Kuwait dan sebahagian Iran barat.[12]

Dalam penggunaan akademik moden, istilah Mesopotamia sering juga mempunyai konotasi kronologi. Ia biasanya digunakan untuk menunjuk kawasan tersebut hingga penaklukan umat Islam, dengan nama seperti Syria, Jazira, dan Iraq digunakan untuk menggambarkan wilayah itu setelah tarikh tersebut. [8][13] Telah diperdebatkan bahawa eufemisme kemudian ini adalah istilah Eurosentrik yang dikaitkan dengan wilayah ini di tengah-tengah pelbagai pencerobohan Barat abad ke-19.[13][14]

Kronologi pembentukan

[sunting | sunting sumber]

Tamadun ini berkembang daripada petempatan awal Zaman Neolitik antara tahun 7000 SM-5000 SM. Pada sekitar tahun 3500 SM, wilayah ini telah berkembang menjadi pusat tamadun awal. Kedudukannya yang strategik menggalakkan pembentukan banyak kerajaan. Kerajaan terawal ialah kerajaan Sumeria yang bermula pada tahun 3500 SM yang menjadikan orang-orang Sumeria adalah pengasas bagi tamadun ini. Orang-orang Sumer mendiami bahagian selatan Lembah Dajlah-Furat dari Nipppur hingga ke Teluk Parsi. Kerajaan ini berakhir dengan Chaldea yang jatuh pada 539 SM. Selepas kejatuhan kerajaan ChaIdea, Parsi menguasai wilayah Mesopotamia dan membawanya kepada keruntuhan kerajaan Mesopotamia. Tamadun Mesopatamia dapat dibahagikan kepada 7 zaman pemerintahan yang penting iaitu:

  • Sumeria — 3500 - 2340 SM
  • Akkadia — 2371 - 2006SM
  • Ur ke-3 — 2113 - 2006 SM
  • Isin dan Larsa — 2017 - 1763 SM
  • Babylon — 1894 - 1530 SM
  • Kassites (Zaman Gelap) — 1530 - 1100 SM
  • Assyria — 1100 - 626 SM
  • Chaldea — 626 - 539 SM

Organisasi Sosial

[sunting | sunting sumber]

Masyarakat Mesopotamia terbahagi kepada 3 kelas. Kelas yang tertinggi dikenali sebagai amelu atau kanun bangsawan. Kelas kedua ialah mushkinu (kelas pertengahan) dan yang di bawah sekali ialah hamba abdi. Kelas atasan terdiri daripada pegawai-pegawai kerajaan, golongan agama (pendeta, paderi atau rahib) dan tentera. Golongan yang paling berkuasa dalam tamadun Mesopotamia ialah golongan agama. Kelas pertengahan terdiri daripada pedagang-pedagang, guru, juruwang, ahli nujum, ahli sains, ahli silap mata, petani dan tukang. Kelas yang paling bawah merupakan kelas hamba abdi. Hamba abdi telah wujud di Mesopotamia sejak awal lagi tetapi tidaklah dipandang hina. Golongan hamba ini terdiri daripada orang tawanan perang, penjenayah, orang yang telah dijadikan hamba abdi sejak kanak-kanak lagi dan orang tempatan yang dijual beli. Sekiranya seorang hamba patuh dan setia kepada tuannya, dia boleh dibebaskan. Hamba abdi boleh berkahwin dengan orang biasa dan apabila ibu bapa mereka meninggal, anaknya akan dibebaskan. Mereka diberi keistimewaan tertentu dan boleh membuat rayuan kepada pihak yang berkuasa tetapi mereka tidak diberi peluang dalam pentadbiran.

Orang dari kelas mushkinu diberi kebebasan dalam semua perkara dan tidak diwajibkan berkhidmat dalam tentera kecuali bila negeri menghadapi bahaya ancaman luar. Pergerakan dari satu kelas ke kelas lain adalah sukar. Orang perempuan tidak dianggap sebagai barang jualan tetapi dianggap sebagai seorang individu dan warganegara. Dia mempunyai hak ke atas wangnya sendiri, harta benda suaminya dan ayahnya dan boleh menjalankan perniagaannya sendiri dan mempunyai hamba abdi sendiri. Jika dia menguruskan perniagaan suaminya semasa ketiadaan suaminya, dia berhak menerima sepertiga dari keuntungan yang diperolehi. Sebaliknya, seseorang yang berhutang boleh menyuruh isterinya menjadi hamba kepada orang yang memberi hutang tetapi hanya dalam jangka waktu 3 tahun sahaja.

Masyarakat

[sunting | sunting sumber]

Orang-orang Sumer dikatakan berasal dari kawasan pergunungan. Ini ditunjukkan dengan bangunan-bangunan awal di Sumer didirikan dengan kayu balak dan teks-teks purba yang menyebut tentang dewa orang-orang Sumer yang tingal di kawasan pergunungan. Ada juga ahli sejarahwan yang berpendapat bahawa orang-orang Sumer merupakan campuran pelbagai ras dan tamadun iaitu gabungan unsur luar dan tempatan.

Di samping orang Sumer, terdapat satu lagi bangsa utama iaitu orang Semitik. Mereka mendiami bahagian tengah Mesopotamia yang juga dikenali sebagai Akkad dan berasal dari Semenanjung Tanah Arab. Mereka telah menubuhkan empayar pertama di Mesopotamia di bawah pemimpin mereka yang utama iaitu Sargon Agung yang dikenali sebagai Empayar Akkadia. Orang-orang Amorite dan Armaean juga merupakan suku bangsa Semitik yang memainkan peranan dalam sejarah Mesopotamia. Disana juga terdapat beberapa monumen yang unik.

Dewa dan Dewi utama

[sunting | sunting sumber]
  • Dewa Anu merupakan Dewa langit Sumeria. Dia berkahwin dengan Dewi Ki, tetapi dalam kepercayaan Mesopotamian lain dia mempunyai isteri yang dipanggil Uraš. Sungguhpun dia dianggap dewa paling penting dalam Dewa Dewi, dia memainkan peranan pasif dalam epik, membenarkan Enlil untuk mengambil keduduk sebagai dewa paling penting.
  • Dewa Enlil pada awalnya merupakan dewa paling berkuasa dalam kepercayaan Mesopotamia. Isterinya adalah Dewi Ninlil, dan anak-anaknya adalah Iškur (kadang-kala), Nanna - Suen, Nergal, Nisaba, Namtar, Ninurta (kadang-kala), Pabilsag, Nushu, Enbilulu, Uraš Zababa dan Ennugi. Kedudukannya pada puncak dewa dewi (pantheon) kemudiannya digantikan oleh Marduk dan kemudiannya oleh Ashur.
  • Dewa Enki (Ea) dewa kepada Eridu. Dia merupaka dewa hujan.
  • Dewa Marduk merupakan dewa utama Babylon. Apabila Babylon semakin berkuasa, mithologi mengangkat Marduk dari kedudukan asalnya sebagai dewa pertanian kepada dewa utama dalam pantheon.
  • Dewa Ashur merupakan dewa empayar Assyrian dan sama juga apabila Assyrians semakin berkuasa, mitos mereka mengangkat Ashur kepada kedudukan penting.
  • Dewa Gula atau Dewa Utu (dalam Sumeria), Shamash (dalam Akkadian) merupakan dewa matahari dan dewa keadilan.
  • Dewi Ishtar atau Dewi Inanna merupakan dewi seks dan perang.
  • Dewi Ereshkigal merupakan dewi Alam Bawah (Netherworld).
  • Dewa Nabu merupakan dewa tulisan Mesopotamia. Dia amat bijaksana, dan dipuji bagi keupayaannya untuk menulis. Di sesetengah tempat, dia dipercayai mengawal langit dan bumi. Kepentingannya semakin meningkat pada tempoh berikutnya.
  • Dewa Ninurta merupakan dewa perang Sumeria. Dia juga merupakan dewa hero.
  • Iškur (atau Dewa Adad) merupakan dewa ribut.
  • Dewa Erra kemungkinannya dewa kemarau. Dia sering disebut bersama dengan Dewa Adad dan Dewa Nergal bagi memusnahkan tanah.
  • Dewa Nergal kemungkinannya dewa wabak (plague). Dia juga merupakan pasangan kepada Dewa Ereshkigal.
  • Dewa Pazuzu, juga dikenali sebagai Dewa Zu, merupakan dewa jahat, yang mencuri kepingan (tablets ) masa depan Dewa Enlil, dan dibunuh kerana ini. Dia turut membawa penyakit yang tidak mempunyai penawar yang diketahui.

Pengebumian

[sunting | sunting sumber]

Beratus perkuburan telah dibongkar di sesetengah bahagian di Mesopotamia, memberi maklumat mengenai upacara pengkebumian Mesopotamian. Di bandar Ur, kebanyakan orang ditanam dalam perkuburan keluarga di bawah rumah mereka (sebagai mana di Catalhuyuk), bersama sebahagian barang milik. Beberapa didapati dibungkus dalam tikar dan karpet. Mayat anak kecil diletakkan dalam tempayan (jars) besar yang diletakkan di (capel) keluarga. Yang lain di dapati ditanam dalam perkuburan umum bandar. 17 kubur didapati dengan objek beharga dalamnya dan dipercayai kubur diraja.

Budaya

[sunting | sunting sumber]

Muzik, lagu dan alat muzik

[sunting | sunting sumber]

Sesetengah musik ditulis bagi dewa-dewi tetapi kebanyakkannya bagi menggambarkan peristiwa penting. Sungguhpun muzik dan lagu menghibur raja dan pemerintah, ia turut disukai oleh orang kebanyakan yang menyanyi dan menari di rumah mereka atau di pasar-pasar. Lagu dinyanyikan kepada kanak-kanak yang menyampaikannya kepada anak-anak mereka. Dengan itu lagu disampaikan melalui beberapa generasi sehingga seseorang menulisnya. Lagu-lagu ini melalui beberapa abad dan memberikan maklumat penting mengenai peristiwa bersejarah yang akhirnya sampai kepada sejarahwan moden.

Permainan

[sunting | sunting sumber]

Berburu sangat popular di kalangan raja-raja Asyur. Tinju dan gulat ciri-ciri yang sering dalam seni, dan beberapa bentuk polo mungkin popular, dengan laki-laki duduk di bahu orang lain bukan pada kuda. [27] Mereka juga memainkan majore, permainan serupa dengan sukan ragbi, tetapi dimainkan dengan bola yang terbuat dari kayu. Mereka juga memainkan papan permainan yang serupa dengan Senet dan backgammon, sekarang dikenali sebagai "Royal Game Ma-asesblu."

Kehidupan Keluarga

[sunting | sunting sumber]

Mesopotamia di seluruh sejarah menjadi lebih dan lebih merupakan masyarakat patriarki, di mana orang-orang itu jauh lebih kuat daripada perempuan. Thorkild Jacobsen, serta banyak yang lain, telah menyarankan bahawa masyarakat Mesopotamia awal diperintah oleh seorang "dewan sesepuh" di mana laki-laki dan perempuan sama-sama diwakili, namun seiring waktu, kerana status wanita jatuh, bahwa laki-laki meningkat. Adapun sekolah, hanya keturunan kerajaan dan anak-anak orang kaya dan profesional, seperti ahli-ahli Taurat, doktor, pentadbir kuil, pergi ke sekolah. Kebanyakan anak laki-laki diajarkan perdagangan bapa mereka atau yang magang keluar untuk belajar perdagangan [28] Girls miliki. untuk tinggal di rumah dengan ibu mereka untuk belajar rumah tangga dan memasak, dan mengurus anak-anak muda. Beberapa anak akan membantu dengan menghancurkan gandum atau membersihkan burung. Yang tidak biasa untuk waktu dalam sejarah, wanita di Mesopotamia mempunyai hak. Mereka boleh memiliki harta benda, dan jika mereka mempunyai alasan yang baik, bercerai.

Rujukan

[sunting | sunting sumber]
  1. ^ a b "Mesopotamia - The British Museum".
  2. ^ "Ancient Mesopotamia: This History, Our History".
  3. ^ "Geography of Mesopotamia - Thematic Essay - Timeline of Art History - The Metropolitan Museum of Art".
  4. ^ "1789 Seale Map of Mesopotamia ( Iran, Iraq, Jordan, Syria, Kuwait ): Antique Maps - Geographicus". Diarkibkan daripada yang asal pada 2009-09-21. Dicapai pada 2021-10-03.
  5. ^ "www.jstor.org/view/00222968/ap020105/02a00040/0".
  6. ^ "www.britannica.com/eb/article-9045360/Khuzestan".
  7. ^ Finkelstein, J.J. (1962), "Mesopotamia", Journal of Near Eastern Studies, 21 (2): 73–92, doi:10.1086/371676, JSTOR 543884
  8. ^ a b Foster, Benjamin R.; Polinger Foster, Karen (2009), Civilizations of ancient Iraq, Princeton: Princeton University Press, ISBN 978-0-691-13722-3
  9. ^ a b Canard, M. (2011), "al-ḎJazīra, Ḏjazīrat Aḳūr or Iḳlīm Aḳūr", dalam Bearman, P.; Bianquis, Th.; Bosworth, C.E.; van Donzel, E.; Heinrichs, W.P. (penyunting), Encyclopaedia of Islam, Second Edition, Leiden: Brill Online, OCLC 624382576
  10. ^ Wilkinson, Tony J. (2000), "Regional approaches to Mesopotamian archaeology: the contribution of archaeological surveys", Journal of Archaeological Research, 8 (3): 219–267, doi:10.1023/A:1009487620969, ISSN 1573-7756
  11. ^ Matthews, Roger (2003), The archaeology of Mesopotamia. Theories and approaches, Approaching the past, Milton Square: Routledge, ISBN 978-0-415-25317-8
  12. ^ a b Miquel, A.; Brice, W.C.; Sourdel, D.; Aubin, J.; Holt, P.M.; Kelidar, A.; Blanc, H.; MacKenzie, D.N.; Pellat, Ch. (2011), "ʿIrāḳ", dalam Bearman, P.; Bianquis, Th.; Bosworth, C.E.; van Donzel, E.; Heinrichs, W.P. (penyunting), Encyclopaedia of Islam, Second Edition, Leiden: Brill Online, OCLC 624382576
  13. ^ a b Bahrani, Z. (1998), "Conjuring Mesopotamia: imaginative geography a world past", dalam Meskell, L. (penyunting), Archaeology under fire: Nationalism, politics and heritage in the Eastern Mediterranean and Middle East, London: Routledge, m/s. 159–174, ISBN 978-0-415-19655-0
  14. ^ Scheffler, Thomas; 2003. “ 'Fertile crescent', 'Orient', 'Middle East': the changing mental maps of Southeast Asia,” European Review of History 10/2: 253–272.

Bibliografi

[sunting | sunting sumber]
  • Atlas de la Mésopotamie et du Proche-Orient ancien, Brepols, 1996 ISBN|2503500463.
  • Benoit, Agnès; 2003. Art et archéologie : les civilisations du Proche-Orient ancien, Manuels de l'Ecole du Louvre.
  • Jean Bottéro; 1987.Mésopotamie. L'écriture, la raison et les dieux, Gallimard, coll. « Folio Histoire », ISBN|2070403084.
  • Jean Bottéro; 1992. Mesopotamia: writing, reasoning and the gods. Trans. by Zainab Bahrani and Marc Van de Mieroop, University of Chicago Press: Chicago.
  • Edzard, Dietz Otto; 2004. Geschichte Mesopotamiens. Von den Sumerern bis zu Alexander dem Großen, München, ISBN 3-406-51664-5
  • Hrouda, Barthel and Rene Pfeilschifter; 2005. Mesopotamien. Die antiken Kulturen zwischen Euphrat und Tigris. München 2005 (4. Aufl.), ISBN 3-406-46530-7
  • Joannès, Francis; 2001. Dictionnaire de la civilisation mésopotamienne, Robert Laffont.
  • Korn, Wolfgang; 2004. Mesopotamien - Wiege der Zivilisation. 6000 Jahre Hochkulturen an Euphrat und Tigris, Stuttgart, ISBN 3-8062-1851-X
  • Kuhrt, Amélie; 1995. The Ancient Near East: c. 3000-330 B.C. 2 Vols. Routledge: London and New York.
  • Liverani, Mario; 1991. Antico Oriente: storia, società, economia. Editori Laterza: Roma.
  • Matthews, Roger: 2003. The archaeology of Mesopotamia. Theories and approaches, London 2003, ISBN 0-415-25317-9
  • Matthews, Roger; 2005. The early prehistory of Mesopotamia - 500,000 to 4,500 BC, Turnhout 2005, ISBN 2-503-50729-8
  • Oppenheim, A. Leo; 1964. Ancient Mesopotamia: Portrait of a dead civilization. The University of Chicago Press: Chicago and London. Edisi kemaskini sepenuhnya oleh Erica Reiner, 1977.
  • Pollock, Susan; 1999. Ancient Mesopotamia: the Eden that never was. Cambridge University Press: Cambridge.
  • Postgate, J. Nicholas; 1992. Early Mesopotamia: Society and Economy at the dawn of history. Routledge: London and New York.
  • Roux, Georges; 1964. Ancient Iraq, Buku Penguin.
  • Snell, Daniel (ed.); 2005. A Companion to the Ancient Near East. Malden, MA : Blackwell Pub, 2005.
  • Van de Mieroop, Marc; 2004. A history of the ancient Near East. ca 3000-323 BC. Oxford: Blackwell Publishing.

Pautan luar

[sunting | sunting sumber]
Diambil daripada "https://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Mesopotamia&oldid=6315193"