Kandungan luar rahim

Kehamilan ektopia
Pengelasan dan sumber luaran
Ektopia oleh Reinier de Graaf
ICD-10	O00
ICD-9	633
P. Data Penyakit	4089
MedlinePlus	000895
eMedicine	med/3212 emerg/478 radio/231
MeSH	D011271
Penafian perubatan

Kandungan luar rahim atau kehamilan ektopia (bahasa Inggeris: ectopic pregnancy) terjadi apabila hasil persenyawaan, atau zigot, tertanam di kawasan luar rahim seperti di tiub Fallopio, ovari ataupun di dalam ruang abdomen. Zigot yang tertanam di pangkal rahim (serviks) juga dikira sebagai kandungan luar rahim.

Faktor risiko

Berikut ialah hal-hal yang meningkatkan risiko seseorang wanita mendapat kehamilan luar rahim:

• Pernah mendapat jangkitan kuman pada kawasan pelvis (penyakit radang pelvis)
• Pernah mengandung luar rahim sebelum ini
• Pernah mengalami keguguran kandungan
• Penggunaan alat perancang kehamilan dalam rahim (intrauterine contraceptive device)
• Pembedahan pelvis
• Bertukar-tukar teman seks/seks bebas
• Usia yang semakin tua

Mekanisme penyakit

Secara teorinya, sebarang faktor-faktor yang menghalang ataupun mengganggu perjalanan telur (ovum) yang baru disenyawakan menuju ke rahim adalah merupakan sebab-sebab berlakunya kandungan luar rahim. Ini kerana telur yang dibebaskan daripada ovari, yang kemudiannya disenyawakan di dalam tiub fallopio, harus melalui tiub fallopio untuk menuju ke rahim. Dalam kehamilan normal, implantasi biasanya berlaku di bahagian dasar rahim (fundus), iaitu satu kawasan yang terletak di bahagian atas dinding rahim.

Disebabkan tiub Fallopio merupakan jalan utama pengangkutan telur ke arah rahim, sebarang kerosakan pada tiub ini, baik disebabkan oleh jangkitan, proses pembaikian oleh tubuh, atau kerana mengalami kerosakan disebabkan oleh pembedahan, boleh menyebabkan telur yang telah disenyawakan tersebut tersekat dan gagal untuk maju ke arah rahim. Akibatnya, ia boleh terimplantasi di dalam tiub fallopio dan terjadilah kandungan tuba (tubal pregnancy), yang membentuk kira-kira 90% daripada semua kes-kes kandungan luar rahim. Kebanyakan wanita yang mengalami kandungan tuba akan mengalami keguguran pada peringkat awal kehamilan.

Namun jika implantasi zigot berlaku pada kawasan tuba yang lebih besar dan luas (seperti di kawasan pangkal tuba, atau ampulla), kandungan boleh kekal untuk tempoh yang lebih lama. Proses yang berlaku pula hampir seolah-olah sama seperti kandungan dalam rahim. Namun disebabkan tuba tidak memiliki ciri-ciri elastik dan tisu yang benar-benar serupa dengan rahim, lama-kelamaan tuba akan pecah. Keadaan ini, jika ia berlaku, adalah merupakan satu kecemasan dan perlukan rawatan segera di hospital.

Selain kandungan tuba, produk persenyawaan juga boleh tertanam di dalam ruang abdomen. Ini boleh berlaku kerana ovari (tempat penghasilan telur) seolah-olah terapung di dalam ruang abdomen. Segala telur yang dilepaskan ovari akan "berenang" menuju ke arah "pintu masuk" tiub fallopio. Jadi jika persenyawaan berlaku semasa telur tidak lagi masuk ke dalam tiub, diikuti pula dengan telur tersebut gagal masuk ke dalam tiub fallopio, maka telur tersebut boleh tertanam di dalam abdomen. Walaubagaimanapun, hal ini sangat jarang berlaku.

Petanda dan simptom yang boleh dialami

Dalam keadaan biasa:

• Tiada haid (kerana mengandung)
• Pendarahan dari vagina (biasanya sedikit sahaja)
• Sakit pada bahagian pelvis yang berlarutan

Jika berlaku kandungan tuba yang baru pecah:

• Pitam
• Pening kepala
• Denyutan nadi yang laju
• Tekanan darah yang rendah
• Sakit pada bahagian bahu (kerana pendarahan di dalam abdomen mengganggu saraf phrenic yang terletak pada diafragma)

Diagnosis

Berikut ialah teknik-teknik yang biasa digunakan bagi mengenal pasti kandungan luar rahim. Mengenal pasti kandungan luar rahim pada peringkat awal adalah penting agar rawatan boleh dilakukan secepat mungkin.

1. Mengukur aras hormon hCG (gonadotrofin korion manusia, human chorionic gonadotropin) secara berkala 48 jam sekali. Peningkatan aras hCG yang lebih rendah daripada peningkatan sepatutnya boleh menjadi bukti tentang berlakunya kandungan luar rahim.
2. Kajian daripada imbasan alat ultrasonar (ultrasound). Jika kandungan luar rahim berlaku, imbasan ultrasonografi akan menunjukkan rahim yang kosong, malah boleh menunjukkan terdapat embrio yang terletak di kawasan lain (contohnya, tiub fallopio).
3. Laporoskopi, iaitu satu teknik pembedahan dengan menebuk lubang pada abdomen dan melihat keadaan dalam abdomen dengan menggunakan kamera kecil (scope). Ini hanya dilakukan jika kajian aras hCG dan kajian ultrasonografi tidak memberikan keputusan yang memuaskan bagi membuktikan kewujudan kandungan luar rahim.

Rawatan

Teknik yang paling biasa dan paling berkesan ialah pembedahan untuk membuang kandungan tersebut. Ini dilakukan kerana kandungan luar janin tidak akan bertahan lama dan mempu mengancam nyawa si ibu. Kadang-kadang dalam keadaan yang mendesak, tisu yang terlibat juga terpaksa dibuang bersama-sama dengan embrio; contohnya ialah pembedahan salfingektomi (salphingectomy) iaitu pembuangan tiub fallopio yang terjejas disebabkan oleh kandungan tuba.

Namun disebabkan oleh perkembangan teknologi ultrasonografi, diagnosa kandungan luar rahim semakin kerap dapat dikenal pasti pada peringkat awal. Jika sedemikian, rawatan tanpa pembedahan boleh dilakukan, tetapi dengan syarat-syarat tertentu yang ketat. Rawatan bukan pembedahan ini termasuklah menyuntik pesakit dengan prostaglandin, kalium klorida atau methotrexate. Akibat daripada rawatan ini, embrio yang masih baru itu akan berhenti berkembang dan biasanya akan mengecut, diserap dan hilang di kawasan implantasi. Dalam keadaan lain, embrio tersebut mungkin akan diusir keluar bersama-sama dengan darah haid. Namun selepas rawatan seperti ini dilakukan, pesakit perlulah terus dipantau dengan ultrasonografi dan diukur aras hCG untuk beberapa minggu agar dapat dipastikan bahawa kandungan luar janin tersebut sudah benar-benar tiada.

Bacaan lanjut

1. Monga A (eds). Disorders of Early Pregnancy, in Gynaecology by Ten Teachers, 18th edition (2006). Edwards Arnolds, UK.