Kain Benang Johor
| Jenis | Tenun Pahang Diraja, Pua Kumbu, Ikat Limar, Inavol Rungus, Songket |
|---|---|
| Bahan | kapas, nanas, emas, perak |
| Tempat asal | Muar, Johor |
| Pengeluar | Malaysia |
Kain Benang Johor (Jawi: كاءين بنڠ جوهر) atau dahulunya di kenali Kain Tenun Muar (Jawi: كاءين تنون موار) merupakan sejenis tenunan yang bercorak Muar. Tenunan ini berasal dari Muar, Johor.
Kain ini dahulunya hanya bercorak kosong atau beragi yang dipakai oleh golongan bangsawan, kini ditambah dengan corak bunga renek. Tenunan ini diperkenalkan sewaktu pertengahan abad ke-18 di Muar, Johor.
Sejarah Kain Benang Johor
[sunting | sunting sumber]Kain tenun direka dan dihasilkan secara tradisional untuk majlis diraja dan istimewa. Kemahiran dan masa yang terlibat dalam penghasilan sehelai kain tenun menjadikannya produk yang bernilai tinggi. Songket misalnya, adalah sejenis kain tenun tetapi dengan benang logam tambahan ditenun untuk menyerlahkan motif pada kain. Bergantung pada kemahiran penenun dan kerumitan reka bentuk, ia mungkin mengambil masa sehingga tiga hingga empat bulan untuk menenun sekeping produk siap.
Nilai sejarah tenun dan teknik canggih yang digunakan untuk mencipta warna, motif dan jenis benang dan fabrik boleh dikesan pada setiap kawasan dengan ciri-ciri uniknya. Ditugaskan untuk mengesan sejarah dan menghidupkan semula minat dalam seni tenun di Johor, Yayasan Warisan Johor menghantar pasukan kajian untuk mengumpul lebih banyak maklumat dari negeri lain seperti Terengganu, Kelantan dan Pahang.
Profesor Datuk Dr. Ramlah Adam menemui salah satu rekod bertulis terawal tradisi tenun dalam sebuah buku mengenai tokoh sejarah penting,Menteri Besar Johor yang ketujuh (Menteri Besar Johor), Dato' Onn Jaafar. Beliau juga merupakan pengasas United Malays National Organisation, parti politik Melayu utama di Malaysia.
Seni tenun di Johor boleh dikesan sejak pertengahan abad ke-18. Pada tahun 1838, ayahanda Dato' Onn iaitu Dato' Jaafar Muhammad merupakan pentadbir yang paling dipercayai semasa pemerintahan Sultan Abu Bakar di Telok Belanga.Rekod menunjukkan bapa kepada Dato' Jaafar iaitu Haji Muhammad berkemahiran dalam seni tenun.
Apabila Tengku Ampuan Mariam, puteri sulung Sultan Abu Bakar, pulang dari Pahang pada tahun 1946, beliau mendapat ilham untuk memulakan sebuah pusat tenunan di Jalan Mahmoodiah bernama Rumah Tenun Johor. Zamilah Bilal, lebih dikenali sebagai Mak Ambak atau Tok Ambak, ahli aktif persatuan wanita yang ditubuhkan oleh Zainon Munshi Sulaiman atau Ibu Zain, seorang ahli politik wanita perintis dan ahli pendidikan terkenal, bertanggungjawab ke atas pusat tenunan ini.
Tok Ambak menjemput empat orang penenun mahir dari Terengganu ke Rumah Tenun Johor, yang melatih penenun tempatan dalam seni tenun. Walaupun selepas kemangkatan Tengku Ampuan Mariam pada tahun 1952, pusat tenun tersebut terus menerima tempahan tenun daripada pihak istana dan masyarakat setempat. Pusat ini juga menjadi destinasi popular, dikunjungi oleh pelancong tempatan dan asing, sehingga ia berhenti beroperasi pada tahun 1980.
Daripada kajian sejarah ini, menarik untuk mengetahui bahawa Johor sememangnya mempunyai budaya material dengan motif yang tersendiri. Tenun atau songket Johor biasanya mempunyai motif yang ditenun menjadi reka bentuk kotak-kotak. Ini dikenali sebagai tenun corak Muar, reka bentuk yang dinamakan sempena Muar, sebuah daerah di Johor.
Hasil daripada kajian dan penyelidikan ini, Yayasan Warisan Johor telah dengan bantuan pakar dan pereka tekstil Malaysia, mencipta 10 reka bentuk baharu secara eksklusif untuk kerabat diraja, dan juga untuk rakyat biasa. Antaranya ialah kain yang diberi nama Songket Johor Jauhar dan Songket Johor Medini untuk Sultan Johor, Songket Johor Maharani untuk Permaisuri Johor Raja Zarith Sofiah Sultan Idris Shah dan Songket Tunku Mahkota Johor untuk Tunku Ismail Idris Sultan Ibrahim Ismail.[1]
Reka bentuk lain dicipta khas untuk orang Johor, menggunakan motif bunga, herba dan rempah ratus inspirasi Johor. Antaranya ialah Tenun Johor, Tanjung Piai, Tenun Mayang Selida and Tenun Johor Berbunga Renek.
Berikutan penemuan ini dan ciptaan baharu, Muzium Tenun Johor yang baharu telah dilahirkan. Rekaan Songket baharu menggunakan budaya dan persekitaran Johor tempatan sebagai inspirasi adalah elegan, diperkukuh dengan sejarah yang bermakna. Dan begitulah sejarah boleh mengubah masa depan.[2]