Erwin Rommel

*Fil Marsyal*
Erwin Rommel
Fil Marsyal; Erwin Rommel
	Generalfeldmarschall Erwin Rommel, 1943
Nama lahir	Johannes Erwin Eugen Rommel
Nama samaran	Wüstenfuchs ("Rubah Gurun")
Kelahiran	15 November 1891; Heidenheim, Kerajaan Württemberg
Meninggal dunia	14 Oktober 1944 (umur 52); Herrlingen
Disemadikan	Tanah Perkuburan Herrlingen
Kesetiaan	Empayar Jerman (sehingga 1918); Republik Weimar (sehingga 1933); Jerman Nazi (sehingga 1944);
Perkhidmatan	Tentera Darat Imperial Jerman; Reichswehr; Heer
Tahun perkhidmatan	1911–1944
Pangkat	Generalfeldmarschall
Unit	Panzer
Arahan	Divisyen Ke-7 Panzer; Kor Afrika; Tentera Darat Panzer Afrika; Kumpulan Tentera Darat Afrika; Kumpulan Tentera Darat B;
Pertempuran	Perang Dunia I Pertempuran Pertama Argonne (1915); Kempen Masivul Lesului dan Oituz (1916-1917); Pertempuran Caporetto (1917); Perang Dunia II Penjajahan Poland; Pertempuran Perancis Pertempuran Arras (1940); Kepungan Lille (1940); ; Kempen Afrika Utara Operasi Sonnenblume (1941); Kepungan Tobruk (1941); Operasi Brevity (1941); Operasi Battleaxe (1941); Operasi Crusader (1941); Pertempuran Gazala (1942); Pertempuran Bir Hakeim (1942); Pertempuran El Alamein Pertama (1942); Pertempuran Alam el Halfa (1942); Pertempuran El Alamein Kedua (1942); Pertempuran El Agheila (1942); Pertempuran Kasserine Pass (1943); Pertempuran Medenine (1943); ; Penyerbuan Normandy (1944);
Anugerah	Pour le Merite; Knight Cross berserta Daun Oak, Pedang dan Berlian; Darjah Tentera Savoy; Darjah Michael the Brave;
Pasangan	Lucia Maria (née Mollin) Rommel, isteri
Hubungan	Manfred Rommel, anak
Tandatangan

Erwin Johannes Eugen Rommel (15 November 1891 - 14 Oktober 1944), lebih dikenali sebagai Rubah Gurun atau Desert Fox (Bahasa Jerman:Wüstenfuchs), merupakan salah seorang Fil Marsyal (Generalfeldmarschall) Jerman yang paling popular dalam Perang Dunia Kedua. Beliau sering diingati bukan sahaja kerana kehebatannya, tetapi juga kerana sifat-sifat kemanusiaan terhadap musuh-musuhnya.

Rommel adalah antara pegawai yang paling banyak menerima pingat sewaktu Perang Dunia I dan telah dikurniakan Pour le Merite bagi keberaniannya di perbatasan Itali. Dalam Perang Dunia II, beliau terus mendapat nama sebagai panglima Divisyen Panzer 7 semasa penyerbuan Jerman ke atas Perancis pada tahun 1940. Tentera Jerman dan Itali di bawah pimpinannya dalam kempen Afrika Utara telah mengukuhkan beliau sebagai salah seorang panglima perang yang paling berkebolehan dari segi taktik dan strategi, memberikan beliau gelaran Musang Gurun. Beliau dianggap salah seorang panglima perang paling mahir dalam peperangan padang pasir. Beliau kemudian memerintah tentera Jerman yang menentang penyerbuan tentera Bersekutu di Normandy. Beliau tidak pernah ditugaskan ke Barisan Timur.

Rommel juga dianggap sebagai seorang pegawai yang berperikemanusiaan dan profesional. Kor Afrika nya tidak pernah dituduh melakukan jenayah perang dan askar-askar yang ditawan semasa kempen Afrika dilaporkan telah dilayan dengan baik. Arahan-arahan untuk membunuh askar Yahudi, orang awam dan komando yang ditangkap tidak diendahkannya. Pada tahun 1944, Rommel telah dikaitkan dengan konspirasi untuk membunuh Adolf Hitler. Disebabkan Rommel merupakan seorang wira negara, Hitler berkehendakkan beliau dihapuskan secara senyap. Beliau memaksa Rommel membunuh diri dengan menelan racun sianida, sebagai balasan bagi menjamin keluarga Rommel tidak akan dianiaya sesudah kematiannya. Beliau telah diberikan pengkebumian negara dan sebab kematiannya diisytihar sebagai sakit jantung, akibat dari kemalangan kereta.

Masa muda dan kerjaya awal

Rommel dilahirkan di Heidenheim, kira-kira 50 kilometer dari Ulm di negeri Württemberg. Beliau ialah anak kedua seorang Guru Besar Protestan sekolah menengah di Aalen, Erwin Rommel Sr. dan Helene von Luz, anak perempuan seorang orang kenamaan tempatan. Pasangan tersebut turut mempunyai tiga orang anak yang lain, dua anak lelaki, Karl dan Gerhard, dan seorang anak perempuan, Helena. Rommel, semasa mengimbas semula masa kanak-kanaknya menulis "tahun-tahun awal saya berlalu dengan kegembiraan". Pada usia 14 tahun, Rommel dan seorang rakannya membina sebuah peluncur berskala penuh yang dapat terbang dalam jarak pendek. Rommel bercita-cita untuk menjadi seorang jurutera aeronautik; walau bagaimanapun atas desakan ayahnya beliau telah menyertai Regimen Infantri Ke-124 Württemberg sebagai seorang pegawai kadet pada tahun 1910, dan seterusnya dihantar ke Sekolah Pegawai Kadet di Danzig.

Semasa di Sekolah Kadet, awal 1911, Rommel bertemu bakal isterinya, Lucie Maria Mollin. Beliau tamat pengajian pada November 1911 dan ditauliahkan sebagai Leftenan pada Januari 1912. Rommel dan Lucie telah berkahwin pada 1916 dan mendapat seorang anak, Manfred, pada tahun 1928. Ahli ilmiah John Bierman dan Colin Smith berpendapat bahawa pada masa yang sama, Rommel telah mengadakan hubungan sulit dengan Walburga Stemmer pada 1912 dan hubungan tersebut telah menghasilkan seorang anak perempuan yang bernama Gertrud.

Perang Dunia I

Semasa Perang Dunia I, Rommel berkhidmat di Perancis serta di medan Romania dan Itali. Beliau telah tercedera sebanyak tiga kali dan dianugerahkan pingat Iron Cross. Rommel menjadi penerima termuda pingat tertinggi Prussia, iaitu Pour le Mérite, sebuah penghargaan yang lazimnya dikhaskan untuk jeneral-jeneral dan diterimanya setelah terlibat dalam pertempuran di pergunungan timur laut Itali. Pingat tersebut dianugerahkan khusus daripada Pertempuran Longarone dan penawanan Gunung Matajur beserta 150 pegawai Itali, 7000 askar dan 81 meriam artileri. Batalion pimpinannya juga memainkan penglibatan penting dalam kemenangan muktamad Kuasa-Kuasa Tengah (Central Powers) terhadap Tentera Itali dalam Pertempuran Caporetto.

Tahun-tahun antara perang

Setelah perang tamat, Rommel telah memegang jawatan pemerintah batalion dan menjadi pengajar di Sekolah Infantri Dresden dari 1929-1933 dan Akademi Perang Potsdam dari 1935-1938. Diari-diari perang Rommel, Infanterie greift an ("Serangan Infantri"), yang diterbitkan pada 1937 telah menjadi buku teks tentera yang tersohor dan juga menarik perhatian Adolf Hitler yang melantik Rommel untuk bertanggungjawab terhadap latihan Hitler Jugend tahun yang sama. Pada masa yang sama, beliau masih memegang jawatannya di Potsdam. Rommel, pada masa tersebut berpangkat kolonel, telah dilantik sebagai Komandan Akademi Perang di Wiener Neustadt pada 1938. Di sini, beliau memulakan sambungan kepada buku Serangan Infantri, iaitu Panzer greift an ("Serangan Kereta Kebal"). Selepas berkhidmat dalam tempoh yang pendek, Rommel telah disingkirkan; namun begitu beliau telah dilantik menyandang jawatan pemerintah batalion perlindungan peribadi Adolf Hitler (Führer-Begleitbattalion).

Perang Dunia II

Poland, 1939

Pada musim luruh 1938, Hitler telah memilih Rommel untuk memimpin unit tentera yang ditugaskan untuk melindunginya (Hitler) semasa lawatan beliau ke Czechoslovakia yang diduduki oleh Jerman. Sejurus sebelum serangan terhadap Poland, Rommel dinaikkan pangkat kepada Mejar Jeneral dan dilantik sebagai Pegawai Pemerintah Führer-Begleitbattalion yang bertanggungjawab terhadap keselamatan ibu pejabat bergerak Adolf Hitler semasa kempen tersebut.

Perancis, 1940

Pada 1940, hanya tiga bulan sebelum serangan terhadap Perancis, Rommel dilantik sebagai Pemerintah Divisyen Ke-7 Panzer, yang diberi gelaran Gespenster-Division ("Divisyen Hantu", oleh kerana kepantasan dan kejutan yang dapat dicapai oleh divisyen tersebut sehinggakan Pemerintah Tertinggi Jerman tidak mengetahui di mana Divisyen tersebut berada), untuk Fall Gelb ("Kes Kuning"), nama kod bagi serangan terhadap Perancis dan Negara-negara Rendah (Low Countries). Agak luar biasa kerana ini kali pertama Rommel memerintah sebuah unit Panzer. Beliau menunjukkan kemahirannya dalam operasi ini, mematahkan cubaan serang balas BEF (Pasukan Ekspedisi British) dalam Pertempuran Arras. Divisyen Ke-7 Panzer merupakan salah satu unit Jerman yang sampai ke Selat Inggeris (pada 10 Jun) dan kemudiannya menawan pelabuhan Cherbourg yang penting (19 Jun). Sebagai penghargaan, Rommel telah dinaikkan pangkat dan dilantik untuk mengelapai Divisyen Ringan Ke-5 (kemudiannya disusun semula dan dinamakan Divisyen Ke-21 Panzer) dan Divisyen Ke-15 Panzer, yang dihantar ke Libya pada awal 1941 untuk memberi bantuan kepada tentera Itali yang kalah dan patah semangat. Kedua-dua divisyen ini membentuk Kor Afrika Jerman. Di Afrika, Rommel telah mendapat kemahsyurannya yang terhebat sebagai komander .

Afrika, 1941-43

Rommel telah menghabisan kebanyakan tahun 1941 untuk membina organisasi dan menyusun semula unit-unit tentera Itali, yang kalah beberapa kali di tangan pasukan Komanwel British yang dipimpin oleh Mejar General Richard O'Connor. Sebuah serangan yang dilancarkan telah berjaya mengusir angkatan Berikat dari Libya; namun begitu serangan tersebut terhenti tidak jauh di dalan sempadan Mesir. Walaupun dikepung, pelabuhan penting Tobruk masih di dalam tangan tentera Berikat di bawah pimpinan seorang jeneral Australia, Leslie Morshead. Panglima Besar Tentera Berikat di Afrika, Jeneral Archibald Wavell telah membuat dua cubaan gagal untuk membebaskan Tobruk (Operasi Brevity and Operasi Battleaxe. Kedua-dua operasi tersebut gagal.

Berikutan kegagalan Operasi Battleaxe yang merugikan tentera Berikat, Waell telah diganti oleh Panglima Besar India, Jeneral Claude Auchinleck. Auchinleck telah melancarkan serangan besar untuk membebaskan Tobruk (Operasi Crusader) yang kemudiannya berjaya. Kekeliruan yang diakibatkan oleh Operasi Crusader telah menyebabkan Rommel dan pegawai-pegawainya beberapa kali berada di belakang barisan British. Dalam satu peristiwa, beliau masuk ke dalam sebuah hospital untuk askar New Zealand - masih di bawah kawalan British. "Beliau bertanya jika apa-apa diperlukan, berjanji untuk memberi bekalan ubatan dan meninggalkan tempat tersebut tanpa dihalang." - (The Rommel Papers, bab 8 oleh General Fritz Bayerlein.)

Operasi Crusdaer merupakan satu kekalahan buat Rommel. Selepas berlakunya pertempuran selama beberapa minggu, Rommel mengarahkan kesemua pasukan tenteranya berundur dari kawasan sekeliling Tobruk (7 Disember, 1941) dan pasukan ini telah berundur ke El Agheila. Tentera British mengikuti langkah mereka dan cuba untuk memintas tentera Jerman yang sedang berundur, seperti yang telah dilakukan oleh mereka pada 1940. Namun begitu, Rommel telah melancarkan serangan balas pada 20 Januari 1942 dan berjaya mengalahkan pasukan British. Kor Afrika menawan Benghazi dan tentera British berundur balik ke kawasan Tobruk dan mula membina kedudukan pertahanan.

Pasukan tentera Rommel mula menyerang pada awal musim panas 1942 (24 Mei 1942). Dengan menggunakan taktik blitzkrieg, Rommel telah melepasi rusuk tentera British di Gazala, mengelilingi dan menawan pertahanan di Bir Hakeim dan memaksa pasukan British untuk berundur dengan segera, yang digelar "Gazala Gallop" ,untuk mengelak daripada terputus hubungan dengan bala tentera utama. Tobruk yang kini terasing merupakan satu-satunya penghalang Kor Afrika daripada menawan Mesir. Pada 21 Jun 1942, selepas serangan gabungan yang teratur dan sengit, bandar tersebut menyerah kalah bersama 33,000 askar yang mempertahankannya. Jumlah ini hanya diatasi oleh bilangan askar British dan Komanwel yang menyerah diri semasa kejatuhan Singapura. Dalam masa beberapa minggu, tentera British telah dipaksa berundur jauh ke dalam Mesir.

Serangan Rommel akhirnya dihentikan di sebuah bandar landasan keretapi El Alamein, hanya 60 batu daripada Alexandria. Rommel kalah dalam Pertempuran El Alamein Pertama hanya kerana gabungan masalah bekalan (disebabkan oleh pemintasan RAF dan RN, yang dibantu oleh Ultra) dan taktik British yang dipertingkatkan. Britain, dengan belakangnya pada dinding, amat dekat dengan bekalan mereka dan mempunyai tentera baru sedia untuk mengugukuhkan kedudukannya. Taktik Auchinleck untuk menyerang secara berterusan pasukan Itali yang lebih lemah semasa pertempuran memaksa Rommel untuk menggunakan Afrika Korps berperanan sebagai "pasukan bomba" dan menyerahkan kepimpinan kepada Auchinleck. Rommel sekali lagi cuba memutuskan barisan British semasa Pertempuran Alam Halfa. Dia dihentikan secara muktamad oleh komander Berikat yang baru sampai, Leftenan Jeneral Bernard Montgomery, yang mencapai kelebihan bahan sumber.

Dengan pasukan Berikat dari Malta memintas bekalannya dari laut, dan jarak jauh mereka terpaksa lalui merentasi gurun, Rommel tidak dapat mengekalkan kedudukan di El Alamein selamanya. Bagaimanapun, ia masih memerlukan pertempuran besar-besaran, Pertempuran El Alamein Kedua, untuk memaksa pasukannya berundur. Selepas kekalahan di El Alamein, walaupun dengan gesaan dari Hitler dan Mussolini, pasukan Rommel tidak lagi berhenti dan bertempur sehingga mereka memasuki Tunisia. Begitupun, pertempuran pertama mereka tidak terhadap Tentera Kelapan British, tetapi terhadap U.S. II Corps. Rommel mengakibatkan kekalahan teruk ke atas pasukan Amerika pada Pertempuran Laluan Kasserine.

Berpusing sekali lagi untuk menghadapi pasukan Komanwel British di baris pertahanan sempadan lama Perancis di Garis Mareth, Rommel hanya mampu melewatkan sesuatu yang tidak dapat dielakkan. Ultra merupakan faktor utama yang membawa kepada kekalahan pasukannya. Beliau meninggalkan Afrika selepas jatuh sakit, dan orang bawahannya yang pernah dipimpin olehnya akhirnya menjadi tahanan perang.

Beberapa ahli sejarah membandingkan pengunduran tentera Rommel kembali ke Tunisia bertentangan dengan impian Hitler bagi kejayaan yang lebih hebat lagi berbanding penaklukan Tobruknya (dalam perbezaan yang amat jelas dari nasib yang di alamai oleh Tentera Ke 6 Jerman dalam Pertempuran Stalingrad di bawah pimpinan Friedrich Paulus yang mempertahankan kedudukannya dan akhirnya dihapuskan).

Dalam tempoh ini, ia dirakamkan bahawa cubaan British yang terdesak gagal untuk menawan Rommel daripada ibu pejabatnya, 250 batu di belakang garisan musuh. [1]

Perancis, 1943-1944

Kembali ke negara Jerman, Rommel untuk tempoh tertentu hampir "menganggur". bagaimanapun, apabila arus perang berubah menentang Jerman, Hitler menjadikan Rommel komander Tentera Kumpulan B, bertanggung jawab bagi mempertahankan pantai Perancis dari pencerobohan tentera Bersekutu yang mungkin. Terkejut dengan keadaan yang beliau temui, langkah pembinaan yang perlahan dan menyedari beliau hanya mempunyai tempoh masa beberapa bulan sahaja sebelum pencerobohan, Rommel meningkatkan kembali usaha membina benteng di seluruh sepanjang pantai Atlantik, di bawah arahannya kerja pembinaan dipertingkatkan dengan pantas, berjuta periuk api di pasang, dan beribu-ribu perangkap kereta kebal dan halangan-halangan telah dibina di pantai dan seluruh desa.

Selepas pertempurannya di Africa, Rommel memutuskan bahawa sebarang pergerakan serangan adalah mustahil akibat kelebihan udara pihak Berikat yang melampau. Dia menegaskan bahawa pasukan kereta kebal patut diagihkan kepada unit kecil dan disimpan di kedudukan terlindung sedekat mungkin dengan garis hadapan, supaya ia tidak perlu bergerak jauh apabila penjajahan bermula. Dia mahukan penjajahan dihentikan terus di persisioran pantai. Bagaimanapun komandernya, Gerd von Rundstedt, merasakan bahawa tiada apa mampu menghentikan penjajahan di pantai kerana kelebihan kuasa tembakan Royal Navy. Dia merasakan kereta kebal patut dibentuk menjadi pasukan besar jauh dipendalaman berhampiran Paris, di mana mereka akan membenarkan tentera Berikat menjulur ke Perancis sebelum memintas mereka. Apabila disuruh memilih, Hitler berdolak-dalih dan kemudiannya memutuskan untuk meletakkannya di tengah-tengah, cukup jauh bagi menjadikannya tidak berguna bagi Rommel, tetapi tidak terlalu jauh bagi rancangan von Rundstedt. Bagaimanapun, rancangan Rommel hampir berjaya.

Semasa D-Day beberapa untu kereta kebal, terutamanya 12th SS Panzer Division, cukup dekat dengan pantai untuk berpeluang menyebabkan keadaan hura-hara yang teruk. Hitler bagaimanapun enggan membebaskan simpanan panzer ini kerana dia percaya bahawa pendaratan Normandy hanyalah helah. Hitler dan the German High Command menjangkakan serangan utama pihak Berikat akan berlaku di Pas de Calais, disebabkan kerana kejayaan kempen berikat rahsia (Operasi Fortitude). Berhadapan dengan hanya serangan Jerman skala kecil, pihak berikat dengan pantas menguasai tapak pendaratan.

Komplot menentang Hitler

Disebabkan kepopularan Rommel dikalangan rakyat Jerman, Hitler memberikannya pilihan untuk membunuh diri dengan cyanide atau berhadapan dengan perbicaraan olok-olok yang memalukan dihadapan Roland Freisler's "People's Court" dan pembunuhan keluarga dan kaki-tangannya. Rommel membunuh diri pada October 14, 1944, dan dikebumikan dengen penuh penghormatan tentera. Selepas perang dairinya diterbitkan sebagai Kertas Rommel.

Pertempuran-pertempuran Erwin Rommel

Tarikh kenaikkan pangkat

Fahnenjunker - 19 Julai 1910
Unteroffizier - 1 Oktober 1910
Feldwebel - 1 Mac 1911
Leutnant - 27 Januari 1912
Oberleutnant - 18 September 1915
Hauptmann - 18 Oktober 1917
Major - 10 Oktober 1933
Oberstleutnant - 1 Mac 1935
Oberst - 1 Ogos 1937
Generalmajor - 1 Ogos 1939
Generalleutnant - 1 Januari 1941
General der Panzertruppe - 1 Julai 1941
Generaloberst - 30 Januari 1942
Generalfeldmarschall - 22 Jun 1942

Anugerah kebesaran

Iron Cross (1914) Kelas 1: 22 Mac 1915
Iron Cross (1914) Kelas 2: 30 September 1914
Medal Emas Kepujian Tentera Wurttemberg: 25 Februari 1915
Pingat Kesatria Darjah Kepujian Tentera Wurttemberg: 8 April 1915
Darjah Kepujian Tentera Bavaria Kelas 4 berserta Pedang
Pingat Kesatria Kelas 1 Darjah Friedrich Wurttemberg berserta Pedang
Pingat Kepujian Tentera Austria-Hungari Kelas 3 berserta Pedang
Pingat Kepujian Tentera Bavaria Kelas 2
Pour le Merite: 10 Disember 1917
Lencana Cedera warna Perak: 1918
Pingat Kehormatan Pejuang (1934)
Pingat Khidmat Lama Angkatan Tentera Kelas 4 hingga Kelas 1
Medal Peringatan Sudetenland berserta Lencana Istana Prague 1 Oktober 1938
Medal Peringatan Memel 22 Mac 1939
Penglilit Lengan bertulis "Führerhauptquartier"
Lencana Panzer warna Perak
Lencana Emas Juruterbang Pemerhati bertahta Berlian (Kehormat)
Lencana Iron Cross (1939) Kelas 1: 21 Mei 1940
Lencana Iron Cross (1939) Kelas 2: 17 Mei 1940
Knight Cross of the Iron Cross: 27 Mei 1940
Darjah Daun Oak bagi Knight Cross of the Iron Cross: 20 Mac 1941
Darjah Pedang bagi Knight Cross of the Iron Cross: 20 Januari 1942
Darjah Berlian bagi Knight Cross of the Iron Cross: 11 Mac 1943
Medal Perak bagi Keberanian Tentera Itali: 22 April 1941
Pingat Pegawai Utama Darjah Tentera Savoy Itali: Jun 1942
Pingat Pegawai Utama Bintang Darjah Koloni Itali: 28 April 1942
Penglilit Lengan bertulis "Afrika"
Darjah Michael the Brave (Romania) Kelas 2 dan 3: 12 Julai 1944
Lencana Cedera warna Emas: 7 Ogos 1944
Nama Rommel disebut dua kali dalam Wehrmachtbericht (Laporan Angkatan Tentera) iaitu pada 21 Jun 1942 dan 10 September 1943. Ini membolehkan beliau tersenarai dalam Daftar Kehormat Tentera Darat Jerman. (Orang-orang atau unit-unit tentera yang disebut dalam Wehrmachtbericht dianggap satu penghormatan besar tentera dan dipandang tinggi)

Lihat juga

Fil Marsyal dan Laksamana Besar Jerman

Rujukan

The Battle of Alamein: Turning Point, World War II, oleh Bierman dan Smith (2002). ISBN 0-670-03040-6
Rommel's Greatest Victory, oleh Samuel W. Mitcham, Samuel Mitcham. ISBN 0-89141-730-3
Meeting the Fox: The Allied Invasion of Africa, from Operation Torch to Kasserine Pass to Victory in Tunisia, oleh Orr Kelly. ISBN 0-471-41429-8
INSIDE THE AFRIKA KORPS: The Crusader Battles, 1941-1942. ISBN 1-85367-322-6
Alamein, oleh Jon Latimer. ISBN 0-674-01016-7
Tank Combat in North Africa: The Opening Rounds : Operations Sonnenblume, Brevity, Skorpion and Battleaxe February 1941-June 1941 (Schiffer Military History), oleh Thomas L. Jentz. ISBN 0-7643-0226-4
Rommel's North Africa Campaign: September 1940 - November 1942, oleh Jack Greene. ISBN 1-58097-018-4
Tobruk 1941: Rommel's Opening Move (Campaign, 80) oleh Jon Latimer. ISBN 1-84176-092-7
21st Panzer Division: Rommel's Africa Korps Spearhead (Spearhead Series), oleh Chris Ellis. ISBN 0-7110-2853-2
Afrikakorps, 1941-1943: The Libya Egypt Campaign, by Francois De Lannoy. ISBN 2-84048-152-9
With Rommel's Army in Libya oleh Almasy, Gabriel Francis Horchler, Janos Kubassek. ISBN 0-7596-1608-6
Generalfeldmarschall Rommel : opperbevelhebber van Heeresgruppe B bij de voorbereiding van de verdediging van West-Europa, 5 November 1943 tot 6 juni 1944 oleh Hans Sakkers (1993). ISBN 90-800900-2-6 [teks/buku bergambar dalam bahasa Belanda tentang Rommel di Dinding Atlantik 1943/44]