Bahasa Melayu Selangor

Bahasa Melayu Selangor
بهاس ملايو سلاڠور
Bahasa Melayu Selangor ; بهاس ملايو سلاڠور
Bahase Selangow/Bahasa Selango
Asli kepada	Malaysia
Kawasan	Selangor, Kuala Lumpur, Putrajaya dan Perak (sebagai subdialek Perak Selatan)
Etnik	Orang Melayu Selangor
Penutur bahasa	3,700,000 (2023)
Keluarga bahasa	Austronesia Melayu-Polinesia Melayu-Chamik Bahasa Melayu Bahasa Melayu Johor-Riau Bahasa-bahasa Melayu Tempatan Bahasa Melayu Selangor ; بهاس ملايو سلاڠور; ; ; ; ; ;
Dialek/loghat	Selangor Barat; Kuala Lumpur;
Sistem penulisan	Tulisan Rumi; Tulisan Jawi;
Kod bahasa
ISO 639-3	–

Bahasa Melayu Selangor (Tulisan Jawi: بهاس ملايو سلاڠور) atau bahase Selangow ialah salah satu bahasa Melayu setempat dituturkan di negeri Selangor dan Kuala Lumpur. Dialek ini mempunyai pelbagai ragam. Kepelbagaian ini berkait rapat dengan keadaan penuturnya yang terdiri daripada penutur pendatang dari pelbagai kawasan dialek Melayu lain di Semenanjung. Sebagai tempat pertembungan pelbagai penutur dialek Melayu, maka tentu sahaja sukar bagi kita untuk memastikan ragam yang manakah yang mencirikan dialek asli Melayu Selangor sebenar. Terdapat 2 subdialek Selangor iaitu subdialek Selangor Barat dan subdialek Kuala Lumpur. Bahasa Melayu Selangor dengan Bahasa Melayu Johor-Riau tidak banyak berbeza. Hal adalah kerana, kedua-duanya tidak banyak menerima pengaruh daripada negara luar.

Asal usul Dialek Selangor

Sepertimana dialek-dialek Melayu yang lain, Selangor pada hakikatnya mempunyai dialek sendiri. Berasaskan kajian bertajuk Susur Galur Bahasa Melayu oleh Prof. Emeritus Dato’ Asmah Haji Omar (1985), beliau menggunakan kajian fonologi iaitu penyebutan huruf dan pola bunyi sesuatu perkataan dalam subdialek Selangor Barat dan Kuala Lumpur.

Kawasan Timur di Selangor iaitu dari Petaling Jaya dan Ulu Langat di Selatan, meliputi wilayah Kuala Lumpur dan dari Utara hingga ke Ipoh dan dinamakan subdialek Kuala Lumpur. Seterusnya, kawasan Barat dari Selatan Sungai Selangor hingga ke Selatan meliputi daerah Kuala Langat namakan subdialek Selangor Barat.

Sebut sahaja mengenai dialek Selangor mesti berkait rapat dengan “cakap KL” iaitu bahasa standard kelainan pepet (bahasa pasar). Sebelum kemerdekaan, ramai orang dari negeri lain berhijrah ke Kuala Lumpur untuk bekerja dan ketika itu juga Bahasa Melayu belum menjadi bahasa rasmi negara. Hal ini mencetuskan dua subdialek di Selangor iaitu subdialek Kuala Lumpur dan subdialek Selangor Barat.

Contoh perbezaan

Bahasa Melayu Selangor yang paling asli ialah Subdialek Selangor Barat

Bahasa Melayu Piawai	Dialek Selangor
Kenapa	Kenape
Besar	Besaw/Besow
Pahit	Pait
Kamu, Kau	Kau, Ko
Runtuh	Runto
Hantar	Antaw
Langit	Langet
Langsir	Langsew
Almari	Almari
Hari	Ari
Sentuh	Sento
Hijau	Ijau/Ijo
Merah	Meyrah
Hitam	Itam
Atau	Atau/Ataw
Warna	Wane
Penuh	Peno
Dinding	Dindeng
Kerja	Keje
Kukuh	Kuko
Satu	Satuw
Dua	Duwe
Tiga	Tige
Empat	Pat
Lima	Limew
Enam	Nam
Tujuh	Tujo
Lapan	Lapan
Sembilan	Semilan
Sepuluh	Sepulo
Dua belas	Doblas/Duweblas
Dua puluh	Doploh/Duweploh
Air	Aiw/Ae
Hujan	Ujan
Ambil	Amek/Amik
Kejap	Jap
Hati	Ati
Pergi	Pegi/gi
Apa	Ape/Apew
Tidur	Tidow
Katil	Katel
Beca	Bece
Kuala Lumpur	Kolumpo
Dengkil	Dengkel
Kuala Selangor	Kolselangow
Kita Selangor	Kite Selangow
Sungguh	Sunggo
Syukur	Syukow
Hulu Langat	Ulu Langek
Hadiah	Adiah
Siapa	Siape/Sape
Kalendar	Kalendow
Gaduh	Gado
Belajar	Belajow/Belajaw
Dapur	Dapow
Kuning	Kuneng
Senjata	Senjate
Luar Bandar	Luow Bandow/Luaw Bandaw
Baik	Baek
Hampir	Ampew
Hendak	Endak
Hapus	Apuz
Harus	Arus
Hentam	Entam
Salin	Salen
Meja	Meje
Seluar	Seluaw/Seluow
Takut	Takot
Basuh	Baso
Sana	Sane
Mana	Mane
Sebelas	Seblas
Hutan	Utan
Satu Juta	Sejuta/Sejute
Gatal	Miang
Oren	Oreng
Rusuh	Ruso
Sofa	Sofe
Biji	Bijik
Mata	Mate
Lancar	Lancow/Lancaw
Musuh	Muso

Kata Penguat Selangor

Loghat Selangor juga mempunyai beberapa kata penguat yang unik bagi menunjukkan peri pentingnya sesuatu sifat atau keadaan tersebut. Contoh:

Warna

Meyrah Menyale - Merah Terang

Itam Pekat - Hitam Pekat

Ijo Cae - Hijau Cair

Biru Tue - Biru Tua

Pengiraan

Satuw/Sato - Satu

Duwe - Dua

Tige - Tiga

Pat - Empat

Limew - Lima

Nam - Enam

Tujo - Tujuh

Lapan - Lapan

Semilan - Sembilan

Sepulo - Sepuluh

Rasa

Masen - Masin

Manes - Manis

Tawo Meleseh - Sangat Tawar

Pait - Pahit

Sifat

Burok - Buruk

Baek - Baik

Kuko - Kukuh

Bahye - Bahaya

Suke- Suka

Contoh Ayat

Bahasa Melayu Piawai	Bahasa Melayu Selangor
Kamu buat apa?	Ko buat ape?
Mak kau hijau!	Mak ko ijau/ijo!
Kamu nak pergi mana?	Ko nak gi mane?
Hari ini hari selasa ke?	Ari ni ari selase ke?
Manalah telefon aku di meja ini dah hilang ke?	Manelah telefon aku kat meje ni dah ilang ke?
Tolong ambilkan baru kurung saya yang berwarna hijau	Tolong amekkan baju kurung Saye wane ijau/ijo
Mimi suka pakai baju warna hitam	Mimi suke pakai baju wane itam
Kau ini, pergilah mandi! Sudah macam orang penat aku tengok	Ko ni, gi mandi! dah klabu asap aku tengok
Kita nak pergi Kuala Selangor	Kite nak gi Kolselangow

Jenis-jenis subdialek

Penggunakan Subdialek Selangor Barat dan Subdialek Kuala Lumpur telah berkembang sebelum Merdeka.

Masyarakat Melayu Selangor disebut A bertukar menjadi E pepet dan ikut kelompok dialek selatan Semenanjung.

Bahasa Selangor	Bahasa Melayu Piawai
Ape	Apa
Ade	Ada
Kerane	Kerana
Lupe	Lupa
Muke	Muka
Gi	Pergi
Jap	Kejap

Penukaran vokal i kepada e contohnya:

Bahasa Selangor	Bahasa Melayu Piawai
Dindeng	Dinding
Langet	Langit
Cermen	Cermin
Langsew	Langsir
Kuneng	Kuning
Balek	Balik

Perbezaan ketara antaranya sebutan H tidak kedengaran bagi subdialek Selangor Barat, Tidak seperti subdialek Kuala Lumpur mengikut Bahasa Stardard.

Subdialek Selangor Barat	Subdialek Kuala Lumpur	Bahasa Melayu Piawai
Abis	Habis	Habis
Ijau	Hijau	Hijau
Itam	Hitam	Hitam
Ari	Hari	Hari
Ujan	Hujan	Hujan
Utang	Hutang	Hutang

Persamaan bagi kedua subdialek ini menggantikan huruf U kepada O,namun huruf di hujung tidak disebut dalam subdialek Selangor Barat.

Subdialek Selangor Barat	Subdialek Kuala Lumpur	Bahasa Melayu Piawai
Pelo	Peloh	Peluh
Pulo	Puloh	Puluh
Jato	Jatoh	Jatuh
Tujo	Tujoh	Tujuh
Gado	Gadoh	Gaduh
Sembo	Semboh	Sembuh

Yang ketiga dalam subdialek Kuala Lumpur, perkataan huruf R akan dibuang manakala subdialek Selangor Barat akan menukarkan huruf R kepada W seperti dialek Melaka.

Subdialek Selangor Barat	Subdialek Kuala Lumpur	Bahasa Melayu Piawai
Besaw	Besa	Besar
Ulaw	Ula	Ular
Sedaw	Seda	Sedar
Khabaw	Khaba	Khabar
Tukaw	Tuka	Tukar
Kejaw	Keja	Kejar

Dalam ketiga-tiga kajian ini, subdialek Selangor Barat boleh dikatakan mempunyai persamaan dengan dialek Melaka manakala subdialek Kuala Lumpur mempunyai persamaan dengan dialek Johor. Hal ini bersangkut-paut dengan masa yang silam terdapat banyak dialek yang meluas secara selari dalam paksi Utara-Selatan

Penggunaan dialek Johor digunakan oleh orang dari kawasan Melaka Tengah sekarang ini hingga ke Sungai Selangor. Oleh itu, Negeri Selangor hanya menjadi tumpuan penduduk-penduduk dari kawasan-kawasan lain sebagai satu kawasan bahasa yang penuh dengan ciri kepelbagaian maka terciptalah subdialek-subdialek seperti Selangor Barat dan Kuala Lumpur.

Namun, kami ingin menekankan kepada subdialek Selangor Barat kerana subdialek ini tidak ramai orang tahu.

Dialek Daerah

Dialek Melayu Jugra dan Dialek Melayu Langat turut mempunyai keunikan.

Dialek Melayu Langat

Majoriti penduduk di Kuala Langat merupakan keturunan yang berkomunikasi dalam pencampuran dialek (varian koine) iaitu orang Melayu yang berketurunan Jawa atau dipanggil sebagai Jawa-Melayu. Namun, menurut James T. Collins (1997), beliau menjumpai satu dialek yang berasal dari penduduk Melayu di Kuala Langat iaitu dialek Melayu Langat. Dialek ini merupakan varian kepada dialek Melayu Negeri Sembilan kerana kawasan Hulu Langat bersempadan dengan Negeri Sembilan.

Bahasa Melayu Piawai	Dialek Melayu Langat
Silau	Silae
Payau	Payae
Ular	Ulae
Besar	Besae
Semak	Elukae
Sebelas	Sebelah
Nipis	Nipih

Dialek Melayu Jugra

Korang tahu tak yang Jugra ini mempunyai dialek mereka sendiri iaitu dialek Melayu Jugra, bahkan dialek ini tidak dipengaruhi oleh mana-mana dialek lain atau pencampuran dialek (koine), Tambahan pula, terdapat tiga varian dalam dialek Melayu Jugra ini iaitu varian Sungai Buaya, varian Pulau Nyatoh, dan varian Kelanang berdasarkan kajian. (korang boleh baca kajian tersebut di sini)

Sebelum itu, mari kami jelaskan simbol vokal dan konsonan yang digunakan dalam kajian dialek ini:

ə : sebutan huruf e taling. (contoh: kedai, helang, emak, dan belut)
? : hentian glotis atau tidak menyebut akhir perkataan. (contoh: tidak, jimak, dan istinjak)
x : sebutan perkataan yang mempunyai huruf “kh”(contoh: khabar, khazanah, dan akhir)

Vokal depan dalam Dialek Melayu Jugra melingkupi bunyi-bunyi [i, e, a]. Vokal depan [i, e, a] mempunyai pembahagian yang luas kerana boleh muncul pada posisi awal suku kata, tengah suku kata serta akhir suku kata, dan dalam suku kata terbuka ataupun tertutup.

Glos	Varian Sg. Buaya	Varian Pulau Nyatoh	Varian Kelanang
Siapa	Sapə	Sapə	Sapə
Lama	Lamə	Lamə	Lamə
Ubat	Obat		Oba?

Bunyi-bunyi bagi vokal belakang yang terdapat dua fonem vokal dalam Dialek Melayu Jugra ialah [u, o,]. Vokal belakang tinggi [u] dan vokal belakang separuh tinggi [o]. Oleh itu, dalam dialek Melayu Jugra, kedua-dua vokal belakang boleh muncul pada posisi awal kata, tengah kata dan akhir kata. Contohnya, korang boleh tengok jadual berikut:

Glos	Varian Sg. Buaya	Varian Pulau Nyatoh	Varian Kelanang
Ular	Ula	Ula	Ula
Boleh	Buleh	Buleh	Buleh
Ubat	Obat		Oba?

Vokal tengah [ǝ] ini dilihat mempunyai bahagian yang lengkap kerana boleh muncul pada semua posisi kata misalnya pada posisi suku kata tengah, dan posisi akhir kata. Penyebaran vokal tengah [ǝ] dalam Dialek Melayu Jugra boleh dilihat dalam contoh jadual yang berikut: