Bahasa Cia-Cia

Cia-Cia
Cia-Cia
바하사 찌아찌아
Kawasan	Pulau Buton, Sulawesi
Penutur bahasa	80,000 (pada 2005)
Keluarga bahasa	Austronesia Melayu-Polinesia MP Nuklear Sulawesi Muna-Buton Buton Cia-Cia; ; ; ; ; ;
Sistem penulisan	Hangul (pada 2009), asalnya Gundul
Kod bahasa
ISO 639-3	cia

Bahasa Cia-Cia atau Bahasa Buton Selatan ialah sejenis bahasa Austronesia yang ditutur di sekitar bandar Bau-Bau di selatan Pulau Buton di yang terletak di tenggara Pulau Sulawesi di Indonesia. Pada 2009, bahasa ini menarik perhatian dunia apabila bandar Bau-Bau menerima tulisan Hangul Korea untuk dijadikan sistem tulisan bahasa Cia-Cia.^[2]

Demografi

Pada tahun 2005 dianggarkan ada 80,000 orang penutur bahasa Cia-Cia^[1], 95% daripadanya beragama Islam^[3] yang juga bertutur dalam bahasa Wolio yang bertalian rapat dengan bahasa Indonesia. Bahasa Wolio semakin dilupakan sebagai bahasa penulisan kaum Cia-Cia, kerana bahasa Indonesia kini diajar dengan abjad Rumi di sekolah.^[4]

Taburan

Bahasa Cia-Cia ditutur di Sulawesi Tenggara, Pulau Buton Selatan, Pulau Binongko, dan Pulau Batu Atas.^[1] Mengiut kisah lama, penutur bahasa Cia-Cia di Binongko berketurunan bala tentera Buton yang dikerah oleh Sultan Buton.^[5]

Nama

Nama bahasa ini berasal dari perkataan cia yang bererti 'tidak'.^[1] Cia-Cia juga dipanggil bahasa Buton, Butung, atau Boetoneezen (dari bahasa Belanda) yang dikongsi dengan bahasa Wolio, dan bahasa Buton (atau Butung) Selatan.^[1]

Loghat

Keadaan bahasa di pulau Buton rumit sekali dan kurang difahami secara teliti.^[6] Antara loghat-loghat Cia-Cia termasuk Kaesabu, Sampolawa (Mambulu-Laporo), Wabula dan Masiri.^[1]^[7] Loghat Masiri paling banyak kosa katanya berbanding loghat baku.^[1]

Tulisan

Dahulunya, bahasa Cia-Cia menggunakan sebentuk tulisan Jawi bergelar Gundul yang tidak memiliki aksara untuk bunyi vokal. Pada 2009, bahasa Cia-Cia menarik perhatian dunia karena bandar Bau-Bau memutuskan agar tulisan hangul dari Korea digunakan untuk menulis bahasa Cia-Cia, dan mengajar anak-anaknya sistem tulisan baru ini berpandukan buku teks yang dihasilkan oleh Persatuan Hunminjeongeum.^[2]^[8]^[9]^[10] Institut tersebut telah bertahun-tahun bertungkus-lumus menyebarkan penggunaan abjad Korea kepada kaum-kaum minoriti yang tiada sistem tulisan sendiri di merata Asia.^[2] Walaupun begitu, berikutan masalah antara pihak Korea dengan pihak tempatan,^[11] institut yang bertanggungjawab dalam pengenalan sistem tulisan ini beredar pada 2012.^[12] Akan tetapi, tulisan Hangul masih terpakai dalam kalangan orang tempatan.

**Abjad Cia-Cia** ^[13]
Konsonan	ㄱ	ㄲ	ㄴ	ㄷ	ㅌ	ㄸ	ㄹ	ᄙ*	ㅁ	ㅂ	ㅸ	ㅍ	ㅃ	ㅅ	ㅇ	ㅈ	ㅉ	ㅎ
Rumi	g	k	n	d	dh	t	r, l		m	b	v	bh	p	s	tiada (awal), ', ng (tengah, akhir)	j	c	h
IPA	[ɡ]	[k]	[n]	[ɗ]	[d]	[t]	[r], [l]		[m]	[ɓ]	[β]	[b]	[p]	[s]	-, [ʔ], [ŋ]	[dʒ]	[tʃ]	[h]
Vokal	ㅏ	ㅔ	ㅗ	ㅜ	ㅣ
Rumi	a	e	o	u	i
IPA	[a]	[e]	[o]	[u]	[i]

Dalam sistem tulisan Cia-Cia, aksara ᄙ bukan huruf berasingan. Konsonan /r/ dan /l/ tengah dibezakan dengan menulis huruf ㄹ tunggal untuk /r/ dan berganda untuk /l/. Huruf ㄹ berganda mesti ditulis dalam dua suku kata. Konsonan /l/ akhir ditulis dengan huruf ㄹ tunggal; untuk konsonan /r/ akhir, huruf vokal kosong ㅡ ditambah. Huruf vokal kosong (으) juga digunakan untuk /l/ awal. Dalam proses menyesuaikan hangul dalam struktur bahasa Cia-Cia, huruf ㅸ yang tidak terpakai dalam bahasa Korea digunakan untuk mewakili konsonan /v/.^[14]

Contoh:^[15]

아디 세링 빨리 노논또 뗄레ᄫᅵ시. 아마노 노뽀옴바에 이아 나누몬또 뗄레ᄫᅵ시 꼴리에 노몰렝오.

adhi sering pali nononto televisi. amano nopo'ombhae ia nanumonto televisi kolie nomolengo.

Kosa kata

Angka 1–10

Angka 1–10^[16]
Bahasa Melayu	satu	dua	tiga	empat	lima	enam	tujuh	lapan	sembilan	sepuluh
*Bahasa Cia-Cia (hangul)*	디세	루아	똘루	빠아	을리마	노오	삐쭈	활루	시우아	옴뿔루
Rumi	ise	rua	tolu	pa'a	lima	no'o	picu	walu	siua	ompulu

Kata kerja

부리 buri 'menulis'
뽀가우 pogau 'bercakap'
바짜안 baca'an 'membaca.'^[17]^[15]

Kata nama

까아나 ka'ana 'rumah'
시골라 sikola 'sekolah'
사요르 sayor 'sayur'
보꾸 boku 'buku'^[18]^[19]

Ucapan

따리마까시 tarima kasi 'terima kasih'
인디우미안노 indau miano Cia-Cia 'Saya orang Cia-Cia'
인다우뻬엘루이소오 indau pe'elu iso'o 'Saya cinta awak'
모아뿌이사우 moapu sia'u 'maafkan saya'
움베 umbe 'ya'
찌아 cia 'tidak'^[20]

Catatan

^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Bahasa Cia-Cia di Ethnologue
^ ^a ^b ^c Agence France-Presse, "Southeast Sulawesi Tribe Using Korean Alphabet to Preserve Native Tongue", Jakarta Globe, 6 Ogos 2009
^ Joshua Project - Cia-Cia
^ Butonese - Introduction
^ Noorduyn, J. 1991. "A critical survey of studies on the languages of Sulawesi" p. 131.
^ Noorduyn, J. 1991. "A critical survey of studies on the languages of Sulawesi" p. 130.
^ Donohue, Mark. 1999. "A grammar of Tukang Besi". p. 6.
^ Korea Times, 2009-08-06[1]
^ "Indonesian tribe to use Korean alphabet". Diarkibkan daripada yang asal pada 2009-08-12. Dicapai pada 2009-08-12.
^ (LEAD) Indonesian tribe picks Korean alphabet as official writing system
^ "Adoption of Hangeul by Indonesian Tribe Hits Snag". The Chosun Ilbo. 10 October 2011. Diarkibkan daripada yang asal pada 13 December 2011. Dicapai pada 30 June 2017.
^ Yi, Whan-woo (8 October 2012). "Sejong Institute withdrawal to leave Cia-Cia out in cold". The Korea Times. Diarkibkan daripada yang asal pada 6 February 2017. Dicapai pada 30 June 2017.
^ slideshow
^ (Korea) "사라질 소수민족 언어 '한글'로 새 생명(Hangul which brings the new life to the Cia-Cia people)" (dalam bahasa Korea). 경향신문 (京鄉新聞)/Kyunghyang Sinmun. 2009-08-06. Dicapai pada 2009-08-09.
^ ^a ^b (Korea) 印尼 소수민족, '한글' 공식 문자로 채택
^ Numbers in Austronesian languages
^ (Korea) 인도네시아에 한글 사용하는 섬 생겼다 Diarkibkan 2009-08-28 di Wayback Machine
^ "salinan arkib". Diarkibkan daripada yang asal pada 2009-08-28. Dicapai pada 2009-09-12.
^ [2]^{[pautan mati kekal]}
^ [3]

Rujukan

van den Berg, René. 1991. "Preliminary notes on the Cia-Cia language (South Buton)." In Harry A. Poeze and Pim Schoorl (eds.), Excursies in Celebes: Een bundel bijdragen bij het afscheid van J. Noorduyn als directeur-secretaris van het KITLV, 305-24. Leiden: KITLV.
Mustafa Abdullah. 1985. Struktur bahasa Cia-Cia. Proyek Penelitian Bahasa dan Sastra Indonesia dan Daerah Sulawesi Selatan, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan.

Pautan luar

Bahasa Cia-Cia di Ethnologue
Bahasa Cia-Cia di Linguist List
Cia-cia: Sampolawa language on Globalrecordings.net
(Korea) Interview on the Cia-Cia's adaption of Hangeul Diarkibkan 2009-08-29 di Wayback Machine

[eth-1] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Bahasa Cia-Cia di Ethnologue

[jakartaglobe-2] Agence France-Presse, "Southeast Sulawesi Tribe Using Korean Alphabet to Preserve Native Tongue", Jakarta Globe, 6 Ogos 2009

[3] Joshua Project - Cia-Cia

[4] Butonese - Introduction

[5] Noorduyn, J. 1991. "A critical survey of studies on the languages of Sulawesi" p. 131.

[6] Noorduyn, J. 1991. "A critical survey of studies on the languages of Sulawesi" p. 130.

[7] Donohue, Mark. 1999. "A grammar of Tukang Besi". p. 6.

[8] Korea Times, 2009-08-06[1]

[Cia-9] "Indonesian tribe to use Korean alphabet". Diarkibkan daripada yang asal pada 2009-08-12. Dicapai pada 2009-08-12.

[Cia2-10] (LEAD) Indonesian tribe picks Korean alphabet as official writing system

[11] "Adoption of Hangeul by Indonesian Tribe Hits Snag". The Chosun Ilbo. 10 October 2011. Diarkibkan daripada yang asal pada 13 December 2011. Dicapai pada 30 June 2017.

[12] Yi, Whan-woo (8 October 2012). "Sejong Institute withdrawal to leave Cia-Cia out in cold". The Korea Times. Diarkibkan daripada yang asal pada 6 February 2017. Dicapai pada 30 June 2017.

[13] slideshow

[14] (Korea) "사라질 소수민족 언어 '한글'로 새 생명(Hangul which brings the new life to the Cia-Cia people)" (dalam bahasa Korea). 경향신문 (京鄉新聞)/Kyunghyang Sinmun. 2009-08-06. Dicapai pada 2009-08-09.

[cbs-15] (Korea) 印尼 소수민족, '한글' 공식 문자로 채택

[16] Numbers in Austronesian languages

[joins-17] (Korea) 인도네시아에 한글 사용하는 섬 생겼다 Diarkibkan 2009-08-28 di Wayback Machine

[18] "salinan arkib". Diarkibkan daripada yang asal pada 2009-08-28. Dicapai pada 2009-09-12.

[19] [2]^{[pautan mati kekal]}

[20] [3]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]