Pergi ke kandungan

Tentera Revolusi Zomi

Tambah pautan
Daripada Wikipedia, ensiklopedia bebas.
Tentera Revolusi Zomi
Zomi Revolutionary Army
Bendera Zomi, diterima pakai oleh ZRA
IdeologiNasionalisme Zomi
SekutuSekutu-sekutu bukan Negara:
  • Majlis Sosialis Kebangsaan Nagaland
  • Pertubuhan Pembebasan Kuki (Memorandum persefahaman)
LawanLawan-lawan Negara:

Lawan-lawan bukan Negara:

  • Tentera Kebangsaan Chin[2] (sehingga 2024)[3]
  • Angkatan Pertahanan Chinland[4]

Tentera Revolusi Zomi (Inggeris: Zomi Revolutionary Army, singkatan, ZRA, juga dirujuk sebagai "Tentera Penyatuan Semula Zomi") ialah kumpulan militan nasionalis Zomi bersenjata yang ditubuhkan pada 1997, berikutan peningkatan ketegangan etnik antara orang Kuki (iaitu Thadou) dan suku Paites di daerah Churachandpur di Manipur, India. Organisasi induknya, Pertubuhan Penyatuan Semula Zomi, telah diasaskan pada April 1993.[5]

Latar belakang

[sunting | sunting sumber]

Identiti Zo bagi orang yang bertutur dalam bahasa Kuki-Chin tersebar di seluruh Timur Laut India dan Negeri Chin Myanmar mula terbentuk tidak lama selepas Perang Dunia II. Penduduk daerah Lushai Hills di India ketika itu (Mizoram masa kini) bersatu di belakang identiti "Mizo" ("orang Zo") pada tahun 1946.[6] Pada tahun 1953, Persatuan Baptist Tedim, Falam dan Hakha di Negeri Chin Myanmar menerima pakai Zomi ("orang Zo") sebagai nama "kebangsaan" mereka (dengan mengambil kira pelbagai identiti puak).[7] Di negeri Manipur di India, T. Gougin membentuk "Organisasi Zomi Bersatu" pada tahun 1961 dan "Kongres Kebangsaan Zomi" pada tahun 1972.[8] Langkah terakhir dalam gerakan nasionalis Zomi ini telah diambil pada April 1993, apabila Pertubuhan Penyatuan Semula Zomi (ZRO) ditubuhkan di Phapian di Negeri Kachin Myanmar, di bawah pimpinan Tedim Chins dan Paites. Ia mempunyai objektif yang diakui untuk menyatukan semua orang Zo yang dibahagikan merentasi sempadan negara (India, Myanmar dan Bangladesh) di bawah identiti "Zomi" bersatu.[9]

Dengan pendahuluan ini, tujuh puak Zo daerah Churachandpur di Manipur, yang sebelum ini menolak untuk menerima identiti Kuki, bersetuju untuk berada di bawah panji Pertubuhan Penyatuan Semula Zomi pada tahun 1995. Tujuh puak itu ialah Hmar, Zou, Vaiphei, Gangte, Simte, Sukte (Chin Tedim) dan Paite, dengan Paites mengetuai koleksi.[10][11] Hari pembentukannya dikatakan akan disambut pada 20 Februari setiap tahun sebagai Zomi Nam Ni.[10][a] Menjelang 1997, organisasi itu juga membentuk sayap tentera bawah tanah yang dipanggil Zomi Revolutionary Army.[14] Kononnya untuk mempertahankan puak di bawah payungnya daripada puak saingan, terutamanya Thadou.[10]

Sejarah

[sunting | sunting sumber]

Pada masa pembentukan ZRA, ketegangan antara Kukis (terutamanya Thadou-Kukis) dan puak yang tergolong dalam kumpulan Zomi semakin meningkat. Konflik Kuki–Naga menyebabkan ramai Thadou-Kuki berhijrah ke daerah Churachandpur, yang sebelum ini dikuasai oleh Paites, dan juga menyebabkan kumpulan bersenjata Kuki National Front (KNF) meningkatkan permintaannya untuk sumbangan. ZRO dan ZRA membantah tuntutan KNF daripada komuniti "Zomi", dan didakwa memarahi KNF kerana memilih konflik dengan kumpulan militan Naga NSCN-IM. KNF pula mengesyaki ZRA bekerjasama dengan NSCN-IM.[12][14][15] Konflik selama setahun antara Kukis dan Zomis meletus pada Jun 1997, di mana ZRA dikatakan telah dipukul kerana tidak bersenjata secukupnya. Menurut pakar keselamatan E. N. Rammohan, pejuang Paite melarikan diri ke Myanmar, di mana mereka bekerjasama dengan NSCN-IM untuk berkumpul semula dan mempersenjatai diri mereka.[14][15]

Akibat konflik Kuki-Paite, suku Gangte dan Hmar meninggalkan payung Zomi.[16] ZRA dikatakan menyokong dirinya melalui pemerasan dan penculikan sekali-sekala di daerah Churachandpur.[5][17] Berikutan pertembungan mani, kedua-dua KNF dan ZRA menghadapi perpecahan dan pembelotan, dan menyaksikan pembentukan kumpulan baharu yang menyaingi diri mereka sendiri. Pada tahun 1997, puak Zou membentuk Sukarelawan Pertahanan Zou (ZDV) di daerah Chandel. Pada tahun 2005, Vaipheis berpaling tadah dan membentuk kumpulan bersenjata mereka sendiri yang dipanggil United Socialist Revolutionary Army (USRA) dan Hmars membentuk Hmar National Army (HNA). Kumpulan Paite saingan yang dipanggil Zomi Revolutionary Front (ZRF) juga telah ditubuhkan. Kumpulan saingan ini akhirnya menyertai kumpulan payung yang diketuai Kuki Pertubuhan Kebangsaan Kuki (KNO).[18] Kumpulan yang diketuai oleh Paite juga membentuk kumpulan payung yang dipanggil United People's Front (UPF). Semua kumpulan itu melakukan pemerasan, perdagangan dadah, penculikan untuk wang tebusan, pengambilan paksa kanak-kanak kecil sebagai kader, penafian hak mengundi kepada bahagian masyarakat yang tidak bersenjata dll.[19]

Pada Ogos 2005, KNO dan UPF menandatangani perjanjian Penggantungan Operasi (SoO) dengan pasukan keselamatan India. Pada tahun 2008, ini telah disemak kepada perjanjian tiga pihak bersama dengan Kementerian Dalam Negeri Kesatuan dan Kerajaan Manipur. Kumpulan militan bersetuju untuk menolak jalan keganasan, dan menahan diri daripada aktiviti yang menyalahi undang-undang seperti pembunuhan, penculikan, peras ugut, ugutan, membawa senjata di khalayak ramai, dan pengenaan 'cukai' dan 'denda'. Kerajaan bersetuju untuk tidak melancarkan operasi serangan terhadap kumpulan bersenjata.[20] Kumpulan bersenjata menyediakan senarai kader mereka kepada pasukan keselamatan, dan bersetuju untuk tinggal di kem yang ditetapkan. Kad pengenalan telah dikeluarkan kepada kader, dan senjata disimpan di bawah sistem penguncian berganda.[21]

Pada 2010, menteri dalam negeri Kesatuan P. Chidambaram melawat kem ZRA di Muvanlai dan meluangkan masa selama 45 minit. Dia berjanji untuk memulakan perbincangan mengenai permintaan Zomi untuk sebuah negeri bukit berautonomi dalam Manipur. Permintaan itu telah berkembang menjadi majlis wilayah autonomi yang serupa dengan Majlis Wilayah Bodoland.[22][23][24]

ZRA Eastern Command di Myanmar

[sunting | sunting sumber]

Walaupun ZRO pada asalnya diasaskan di Negeri Kachin Myanmar, nampaknya ia tidak mempunyai ramai pengikut di Myanmar. Kabel Jabatan Negara AS daripada s. 2010 menyatakan bahawa ZRA mempunyai 200 pejuang dari kebanyakan Paites (mungkin dari daerah Churachandpur). Lima pejuang dari Tentera Kebangsaan Chin (CNA) dikatakan menyertainya selepas CNA tidak berfungsi.[17]

Menjelang sekitar 2020, laporan mula muncul merujuk kepada "Komando Timur" (EC) ZRA di Negeri Chin Myanmar. Laporan mengatakan bahawa ia menyerang Angkatan Pertahanan Chinland, setelah bersekutu dengan junta tentera Burma.[25][26][27] Pada Januari 2022, ZRA-EC dikatakan telah bertempur dengan pasukan penentang Barisan Nasional Chin dan Tentera Kebangsaan Chin (CNF/CNA), dan kehilangan empat pejuang.[27] Tentera Pembebasan Rakyat Manipur (PLA) juga dikatakan menggunakan strategi yang sama dalam memerangi pasukan penentang Myanmar.[28]Walaupun ZRA-EC mengeluarkan kenyataan umum yang mendakwa menyokong pasukan penentangan, serangan terhadap mereka berterusan.[29] Pada Mei 2024, laporan menjadi lebih besar, mengatakan ZRA-EC aktif di Perbandaran Tonzang dan Tedim di Negeri Chin, dan Perbandaran Kalay dan Tamu di Wilayah Sagaing dan bahawa ia sedang memerangi pasukan penentangan bersama dengan tentera Burma.[30][31]

Kepimpinan

[sunting | sunting sumber]

Presiden pengasas ZRO pada tahun 1993 disebut sebagai Khaijasong Guite (K. Guite) dari daerah Karbi Anglong di Assam.[8][32] Kemudian Thanglianpau Guite (Thang Lian Pau, dirujuk sebagai "TLP") disebut sebagai presidennya.[33][34] Menurut kabel Jabatan Negara AS, Thanglianpau ialah setiausaha agung Kongres Kebangsaan Zomi di Negeri Chin, dan telah dipilih ke Parlimen Myanmar pada tahun 1990. Kemudian beliau dipecat daripada parti dan berhijrah ke India. Kabel mengaitkan pembentukan kedua-dua ZRO dan ZRA kepada Thanglianpau.[17]

Kawasan-kawasan operasi

[sunting | sunting sumber]

ZRA kebanyakannya menjalankan operasi di kawasan majoriti Paite, Simte, Vaiphei, Zou, Mizo, Chin, Gangte, Thadou dan puak lain di bawah payung Zo, di Churachandpur dan daerah lain di Manipur. Kawasan aktiviti tertentu ialah bahagian Singngat di Churachandpur berhampiran sempadan Myanmar. Kawasan operasi mereka termasuk kawasan bersempadan dengan Manipur dan Mizoram.[5] Ia juga beroperasi di Negeri Chin Myanmar di bawah apa yang dipanggil "ZRA Eastern Command".

Pembiayaan

[sunting | sunting sumber]

ZRA didakwa membiayai dirinya sendiri melalui kutipan "yuran perlindungan" daripada penduduk tempatan yang tinggal di kawasan operasi mereka. Sebagai pertukaran untuk yuran ini, ZRA mendakwa mereka melindungi penduduk tempatan daripada ditembak, diculik atau dirompak oleh kumpulan saingan.[5] Pada Jun 2004, menurut laporan media tempatan, ZRA menuduh pentadbiran Barisan Nasional Mizo (MNF) di Mizoram hanya membayar sebahagian kader ZRA untuk berkempen bagi pihak calon MNF di Champhai. Seorang pemimpin pembangkang terkemuka di Mizoram, Lal Thanhawla, mendakwa bahawa pada 12 Jun 2004, MNF berhutang bayaran ZRA untuk "perkhidmatan yang diberikan", dan bahawa, kerana MNF gagal membayar, ZRA telah mula mengutip yuran daripada penduduk Mizoram.[5][35]

Pakatan dengan kumpulan pemberontak lain

[sunting | sunting sumber]

ZRA mengekalkan pakatan rapat dengan Kanglei Yawol Kanna Lup (KYKL) dan Majlis Sosialis Kebangsaan Nagaland-Isak Muivah (NSCN-IM). Kumpulan itu juga mempunyai memorandum persefahaman dengan Pertubuhan Pembebasan Kuki (KLO) yang menjanjikan "kerjasama penuh dalam semua bidang, dengan objektif untuk mengukuhkan pertalian darah dalam kalangan orang Kuki-Chin-Mizo/Zomi".[5] ZRA pernah bercanggah dengan Konvensyen Rakyat-Demokrasi Hmar (HPC-D), tetapi kedua-dua kumpulan mencapai persetujuan untuk "bekerja rapat dalam semangat persefahaman dan kerjasama bersama demi kesejahteraan rakyat dan untuk mencapai objektif bersama mereka."[35]

Pada 2019, ZRO dilaporkan menjadi sebahagian daripada United People's Front, sebuah kumpulan payung enam atau tujuh pertubuhan etnik dengan sayap bersenjata yang ditubuhkan pada 1990-an.[34]

Rundingan damai di India

[sunting | sunting sumber]

Pada 9 Ogos 2005, ZRA mengeluarkan kenyataan, mengatakan bahawa mereka telah mencapai perjanjian gencatan senjata dengan kerajaan India, yang akan berlangsung selama enam bulan bermula dari 1 Ogos. ZRA juga berkata bahawa mereka telah "melihat langkah yang diambil oleh kerajaan India dalam hal ini sebagai pendekatan positif ke arah pemahaman yang lebih baik tentang sejarah unik kita, dan merealisasikan keperluan untuk penyelesaian kekal kepada aspirasi lama Zomi. orang". Di sebalik perjanjian ini, pasukan keselamatan India didakwa melakukan operasi terhadap ZRA semasa gencatan senjata.[5]

Perang Saudara Myanmar

[sunting | sunting sumber]

Walaupun ZRA Eastern Command (ZRA-EC) pada mulanya mendakwa tidak bekerjasama dengan junta tentera, Majlis Pentadbiran Negeri, berita mula muncul mengenai kerjasama ZRA dengan tentera Myanmar.[36][37][38] ZRA-EC dikatakan beroperasi di bawah perintah proksi Komando Taktikal Serantau junta yang berpangkalan di Kalay berdekatan di Wilayah Sagaing dan ia terus menyerang pasukan penentang Chin dan membantu tentera Myanmar dalam pertempuran menentang penentangan.[37][38][39] ZRA-EC juga dituduh terlibat dalam penanaman candu dengan bantuan junta tentera Myanmar di Perbandaran Tonzang, negeri Chin, seperti yang dilaporkan dalam tinjauan UNODC pada 2022 bahawa penanaman popi, yang tidak wujud di negeri Chin sebelum tentera rampasan kuasa pada Februari 2021, tiba-tiba menyaksikan peningkatan di negeri Chin, tertumpu di kawasan yang dikawal ZRA.[40][37]

Pada akhir Ogos dan awal September 2023, Angkatan Pertahanan Chinland mendakwa bahawa dua askar mereka terbunuh selepas ZRA-EC menyerang pangkalan di Perbandaran Tonzang.[38] Semasa serbuan pertama, CDF adalah jauh lebih ramai, dan peralatan ketenteraan telah dirampas.[38] Satu lagi kem diserbu pada minggu berikutnya, ZRA membunuh seorang pejuang CDF, dan merampas satu senapang. Menjelang September 2023, ZRA menyerbu kem pasukan penentang Chin sekurang-kurangnya tiga kali.[38] PDF Zoland, satu lagi kumpulan penentang Chin, juga menuduh ZRA-EC membunuh salah seorang pemimpin mereka pada Disember 2021.[41]

Pada Mei 2024, pertempuran sekali lagi berlaku di perbandaran Tonzang antara pasukan penentangan Chin yang terdiri daripada CNA dan CDF menentang ZRA-EC dan sekutunya, tentera Myanmar.[42] Penduduk Tonzang berkata bahawa ZRA-EC dan tentera Myanmar menyekat bandar itu, menghalang sebarang pemindahan.[42] Pada 20 Mei 2024, pasukan penentang Chin menawan Tonzang daripada tentera ZRA-EC dan Myanmar.[43] Semasa pertempuran, seorang pejuang ZRA dan dua anggota polis junta telah ditangkap hidup-hidup oleh penentangan Chin.[43]

Insiden-insiden penting

[sunting | sunting sumber]
  • Pada 9 Jun 2005, pemberontak ZRA menyerang hendap sebuah trak di daerah Churachandpur yang membawa pemberontak Zomi Revolutionary Front (ZRF), membunuh tiga anggota ZRF dan seorang awam. Serangan ini adalah sebagai balasan atas pembelotan ZRF daripada ZRA.[44]
  • Pada 20 September 2005, pemberontak ZRA bertempur dengan pemberontak lain milik Barisan Revolusi Zomi, mengakibatkan enam kematian; seorang aktivis ZRA turut cedera.[45]
  • Pada 20 Ogos 2006, dua orang awam terbunuh dan empat lagi cedera selepas pasukan keselamatan India melepaskan tembakan ke arah sekumpulan jemaah gereja di bahagian Vengnuam di Churachandpur, kubu kuat ZRA, dengan salah percaya bahawa ahli ZRA hadir.[46]
  • Pada 10 Januari 2010, tiga pemberontak ZRA terbunuh dalam pertempuran dengan pemberontak milik Tentera Pembebasan Rakyat Manipur, di Perbandaran Tonzang, Negeri Chin. seorang ahli PLA turut tersingkir.
  • Pada 15 Januari 2010, dua pemberontak ZRA terbunuh dalam pertempuran dengan pemberontak milik Barisan Rakyat Revolusioner, puak bersenjata Tentera Pembebasan Rakyat Manipur yang beroperasi di pedalaman Manipur.[47]
  • Antara Ogos dan September 2023, kader ZRA menyerbu kem Angkatan Pertahanan Chinland di Myanmar.[48]
  • Pada 20 Mei 2024, pasukan penentangan Chin yang terdiri daripada Tentera Kebangsaan Chin dan Angkatan Pertahanan Chinland menawan Tonzang dari ZRA dan tentera Myanmar.[43]

Nota

[sunting | sunting sumber]
  1. ^ Zomi Nam Ni diterjemahkan sebagai "hari kebangsaan Zomi". Perayaannya bermula di bandar Churachandpur sekitar 1994–1995.[12] Walau bagaimanapun, ia telah pun disambut di Negeri Chin untuk menandakan hari apabila Chins bertukar kepada sistem pentadbiran demokrasi pada 20 Februari 1948, mengetepikan ketua-ketua tradisional. Bermula sebagai "Hari Kebangsaan Chin", acara itu dikatakan telah dinamakan semula sebagai "Hari Kebangsaan Zomi" pada tahun 1950.[13]

Rujukan

[sunting | sunting sumber]
  1. ^ Kolås, Åshild (29 June 2023). "Manipur Tragedy". Peace Research Institute Oslo (PRIO). Dicapai pada 9 February 2024.
  2. ^ "Chin National Front Signs Deal with Myanmar's Shadow Govt". The Irrawaddy. 29 May 2021. Diarkibkan daripada yang asal pada 21 November 2021.
  3. ^ "Myanmar-based ZRO and CNF sign peace agreement in Mizoram". Northeast Now. Aizawl. 2024-07-29. Diarkibkan daripada yang asal pada 2024-07-29. Dicapai pada 2024-08-05.
  4. ^ "Paul Lu: ZRO/ZRA Has Abducted And Killed Our CJDC Members". Burma News International (dalam bahasa Inggeris). Diarkibkan daripada yang asal pada 28 June 2022. Dicapai pada 2022-06-28.
  5. ^ a b c d e f g "Zomi Revolutionary Organisation / Zomi Revolutionary Army". South Asia Terrorism Portal. Diarkibkan daripada yang asal pada 2 July 2015.
  6. ^ Suan, Rethinking 'tribe' identities (2011), m/s. 176.
  7. ^ Go, Zo Chronicles (2008), m/s. 185–187.
  8. ^ a b Zou, A Historical Study of the 'Zo' Struggle (2010), m/s. 61.
  9. ^ Suan, Rethinking 'tribe' identities (2011), m/s. 180.
  10. ^ a b c Haokip, The Kuki-Paite Conflict (2007), m/s. 191.
  11. ^ Suan, Rethinking 'tribe' identities (2011), m/s. 180–181.
  12. ^ a b Zou, Emergent Micro-National Communities (2012), m/s. 322.
  13. ^ Zomi National Day: 20th February, Zogam.com, retrieved 6 May 2024.
  14. ^ a b c Rammohan, Blueprint for Counterinsurgency in Manipur (2002).
  15. ^ a b Haokip, The Kuki-Paite Conflict (2007), m/s. 191–192.
  16. ^ Haokip, The Kuki-Paite Conflict (2007), m/s. 205.
  17. ^ a b c Rangoon Mission (US) (4 February 2017), State Department cable – melalui archive.org
  18. ^ Zou, Emergent Micro-National Communities (2012), m/s. 322–323.
  19. ^ Zou, Emergent Micro-National Communities (2012), m/s. 323–324.
  20. ^ Zou, Emergent Micro-National Communities (2012), m/s. 324.
  21. ^ Zou, Emergent Micro-National Communities (2012), m/s. 324–325.
  22. ^ Incidents and Statements involving ZRO/ ZRA: 2012-2001, South Asia Terrorism Portal, retrieved 6 May 2024.
  23. ^ Kishalay Bhattacharjee, Manipur armed groups reject 'suspension of operation', demand immediate dialogue with Govt, NDTV News, 8 December 2012.
  24. ^ Manipur’s Zomi people push for BTC-like council, The Hindu, 25 December 2020.
  25. ^ Zomi Revolutionary Army attacks anti-regime group in Tedim, Myanmar Now, 27 September 2021.
  26. ^ Revealed: How Zomi Revolutionary Army - Eastern Command becomes the puppet fighters of Myanmar's military council, The Chindwin, 6 October 2021.
  27. ^ a b Junta Enlists Indian Insurgent Groups to Fight Resistance Forces in Western Myanmar, The Irrawaddy, 2 February 2022.
  28. ^ Makepeace Sitlhou, Ninglun Hanghal, Insurgents from India add fuel to fire in Myanmar's restive north, Nikkei Asia, 19 June 2022.
  29. ^ India-based Zomi armed group raids Chin resistance camps in northwestern Myanmar, Myanmar Now, 14 September 2023.
  30. ^ Battle breaks out between ZRA and CNA in Tedim, CNI News, 3 May 2024.
  31. ^ Mary Khaing, Chin Tensions High as Myanmar Junta Blockades Border Town, Irrawaddy, 16 May 2024.
  32. ^ Haokip, Ethnicity and Insurgency in Myanmar/Burma (2018), m/s. 117.
  33. ^ Say sorry for raid on chief's house: Zomi outfit to Assam Rifles, The Times of India, 6 July 2013.
  34. ^ a b Sangeeta Barooah Pisharoty, ZRO President’s Letter to Amit Shah Points to Nexus Between Armed Groups, Political Parties, The Wire, 8 April 2019.
  35. ^ a b "Fact Sheet for Zomi Revolutionary Organisation - Silobreaker". Silobreaker.com. Diarkibkan daripada yang asal pada 27 February 2012. Dicapai pada 12 October 2014.
  36. ^ Sithlou, Makepeace; Hanghal, Ninglun (19 June 2022). "Insurgents from India add fuel to fire in Myanmar's restive north". Nikkei Asia. Dicapai pada 21 May 2024.
  37. ^ a b c Choudhury, Angshuman (1 February 2023). "Is the Myanmar junta facilitating opium cultivation near the Indian border?". Barbed Wires. Dicapai pada 21 May 2024.
  38. ^ a b c d e "India-based Zomi armed group raids Chin resistance camps in northwestern Myanmar". Myanmar Now. 14 September 2023. Dicapai pada 21 May 2024.
  39. ^ "Zomi BGF Defends Burma Army In Tedim Township". Burma News International. 23 December 2023. Dicapai pada 21 May 2024.
  40. ^ Bhattacharyya, Rajeev (29 June 2023). "Myanmar Junta's Drug Trafficking Links". The Diplomat. Dicapai pada 9 February 2024.
  41. ^ "Chin PDF group accuses Zomi Revolutionary Army of killing leader". Myanmar Now. 8 December 2021. Dicapai pada 21 May 2024.
  42. ^ a b Khaing, Mary (16 May 2024). "Chin Tensions High as Myanmar Junta Blockades Border Town". The Irrawaddy. Dicapai pada 21 May 2024.
  43. ^ a b c "Chin Resistance Forces Capture Tonzang and Cikha Towns". Burma News International. 20 May 2024. Dicapai pada 21 May 2024.
  44. ^ "Three ZRF Cadres, One Civilian Killed in ZRA attack on truck", Chinland Guradian, 9 June 2005, diarkibkan daripada yang asal pada 29 October 2010
  45. ^ "Ambush kills nine Indian soldiers". BBC News. 20 September 2005. Diarkibkan daripada yang asal pada 16 October 2014.
  46. ^ "CZC flays CCpur Church attack". E-pao.net. 29 August 2006. Diarkibkan daripada yang asal pada 15 October 2014.
  47. ^ "Two militants killed in Manipur". Outlook. Diarkibkan daripada yang asal pada 6 October 2011. Dicapai pada 12 October 2014.
  48. ^ "India-based Zomi armed group raids Chin resistance camps in northwestern Myanmar", Myanmar Now, 14 September 2023, diarkibkan daripada yang asal pada February 8, 2024

Bibliografi

[sunting | sunting sumber]

Pautan luar

[sunting | sunting sumber]


Diambil daripada "https://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Tentera_Revolusi_Zomi&oldid=6290625"