Sistem politik di Republik Demokratik Congo

PENGENALAN

Republik Demokratik Congo (DRC) yang terletak di Afrika Tengah mempunyai sejarah politik yang kompleks dengan cabaran dan usaha ke arah tadbir urus demokrasi. Dengan penduduk yang pelbagai dan sumber semula jadi yang banyak, sistem politik DRC telah mengalami perubahan dan perjuangan yang ketara.

Satu bukti penting tentang evolusi politik DRC ialah peralihannya daripada sistem satu parti kepada sistem berbilang parti. Dari segi sejarah, negara ini diperintah di bawah rejim parti tunggal yang dipimpin oleh Presiden Mobutu Sese Seko selama lebih tiga dekad dari 1965 hingga 1997. Bagaimanapun, berikutan pergolakan popular dan tekanan luar, rejim Mobutu tumbang membawa kepada tempoh peralihan politik. Negara ini menerima pakai perlembagaan baharu pada 2006 yang membuka jalan kepada pilihan raya berbilang parti.
DRC telah mengalami cabaran dalam menjalankan pilihan raya yang boleh dipercayai dan telus menyumbang kepada ketidakstabilan politik. Walaupun menerima pakai sistem berbilang parti, negara telah bergelut untuk memastikan proses pilihan raya lancar. Pilihan raya yang diadakan dalam beberapa tahun kebelakangan ini seperti Pilihan Raya Presiden pada 2006, 2011 dan 2018, telah dicemari oleh dakwaan penyelewengan dan keputusan yang dipertikaikan. Kontroversi ini ada kalanya membawa kepada pergolakan awam dan ketegangan politik.
DRC telah menghadapi cabaran tadbir urus yang ketara akibat konflik serantau dan kehadiran kumpulan bersenjata. Negara ini telah terjejas oleh konflik yang melibatkan negara jiran yang membawa kepada pergelutan dalaman, pencabulan hak asasi manusia dan ketidakstabilan politik. Konflik ini telah menjejaskan keupayaan kerajaan untuk mewujudkan tadbir urus yang berkesan dan menyampaikan perkhidmatan asas kepada rakyatnya. Selain itu, eksploitasi sumber asli seperti galian telah mencetuskan konflik dan menghalang usaha untuk menubuhkan institusi politik yang mampan dan bertanggungjawab.

PERALIHAN DARIPADA PERATURAN AUTORITARIAN

Selama bertahun-tahun, DRC berada di bawah pemerintahan autoritarian dengan penggantian pemimpin yang menumpukan kuasa dan menindas perbezaan pendapat. Bagaimanapun, berikutan tempoh ketidakstabilan politik yang berpanjangan, negara ini memulakan peralihan ke arah demokrasi berbilang parti pada akhir 1990-an. Peralihan ini membawa perlembagaan baharu dan penubuhan struktur kerajaan berbilang peringkat bertujuan untuk mengagihkan kuasa dan menggalakkan akauntabiliti.

DRC menyaksikan beberapa dekad pemerintahan autoritarian di bawah pemimpin yang menumpukan kuasa dan menindas perbezaan pendapat. Mobutu Sese Seko yang berkuasa pada 1965 menubuhkan rejim autokratik yang dicirikan oleh pengayaan peribadi, rasuah yang meluas dan penindasan pembangkang politik. Pada masa ini, suara-suara sumbang disenyapkan dan institusi demokrasi dilemahkan, membawa kepada kekurangan akauntabiliti dan ketelusan politik.
Akhir 1990-an menandakan titik perubahan dalam landskap politik DRC. Negara ini mengalami tempoh ketidakstabilan politik dan konflik bersenjata yang berpanjangan yang akhirnya membuka jalan kepada peralihan ke arah demokrasi berbilang parti. Sebagai sebahagian daripada peralihan ini, satu perlembagaan baru telah diterima pakai pada tahun 2006. Perlembagaan ini bertujuan untuk mengagihkan kuasa di antara cabang kerajaan yang berbeza dan mewujudkan struktur tadbir urus berbilang peringkat. Ia memperkenalkan sistem presiden dengan Parlimen berbilang parti, badan kehakiman bebas dan mekanisme untuk menggalakkan akauntabiliti dan menghormati hak asasi manusia.
Peralihan ke arah demokrasi berbilang parti di DRC membawa kepada penubuhan struktur kerajaan berbilang peringkat. Negara ini mengamalkan sistem terpencar dengan wilayah mendapat peningkatan autonomi dan keupayaan untuk memilih gabenor mereka sendiri. Peralihan ini bertujuan untuk mengagihkan kuasa dan menggalakkan tadbir urus tempatan. Tambahan pula, Perlembagaan baharu memperkenalkan mekanisme untuk meningkatkan akauntabiliti seperti mewujudkan institusi pengawasan bebas, termasuk Suruhanjaya Pilihan Raya Bebas Kebangsaan dan Majlis Tinggi bagi Sektor Audiovisual dan Komunikasi.

DEMOKRASI BERBILANG PARTI

Sistem politik di DRC diasaskan atas prinsip demokrasi berbilang parti dengan pilihan raya tetap diadakan untuk memilih wakil di pelbagai peringkat kerajaan. Presiden dipilih melalui undi popular berkhidmat sebagai ketua negara. Dewan Negara yang terdiri daripada wakil rakyat memegang kuasa perundangan manakala Senat bertindak sebagai dewan atasan. Sistem desentralisasi seterusnya melibatkan perhimpunan wilayah dan majlis tempatan.

Di peringkat kebangsaan, Presiden berkhidmat sebagai ketua negara dan dipilih melalui undi popular. Presiden mempunyai kuasa dan tanggungjawab eksekutif termasuk pelaksanaan dasar kerajaan, pelantikan pegawai kerajaan dan perwakilan negara di peringkat antarabangsa. Tempoh jawatan Presiden biasanya berlangsung selama lima tahun,tertakluk kepada peruntukan perlembagaan.
DRC mempunyai sistem perundangan dwikameral. Dewan Negara terdiri daripada wakil rakyat memegang kuasa perundangan. Ahli-ahli Dewan Negara dipilih melalui undian terus dan berkhidmat selama lima tahun. Dewan Negara bertindak sebagai dewan atasan dan mewakili wilayah. Senator dipilih oleh dewan wilayah dan berkhidmat selama lima tahun juga. Dewan Negara dan Dewan Negara bekerjasama untuk meluluskan undang-undang dan mengawasi cabang eksekutif.
Sistem politik DRC melibatkan struktur terdesentralisasi yang merangkumi perhimpunan wilayah dan majlis tempatan. Perhimpunan wilayah bertanggungjawab menggubal undang-undang mengenai perkara dalam bidang kuasa mereka dan memilih gabenor wilayah. Majlis tempatan bertanggungjawab terhadap tadbir urus tempatan dan membuat keputusan di peringkat akar umbi. Sistem terdesentralisasi ini bertujuan untuk menggalakkan perwakilan tempatan, responsif dan penyertaan dalam tadbir urus.

CABARAN DAN PERJUANGAN

Walaupun kemajuan yang dicapai ke arah tadbir urus demokrasi, DRC menghadapi pelbagai cabaran yang memberi kesan kepada keberkesanan sistem politiknya. Rasuah, institusi yang lemah dan infrastruktur yang terhad menimbulkan halangan kepada tadbir urus yang baik dan menghalang pembangunan ekonomi. Negara ini juga bergelut dengan konflik bersenjata dan kehadiran kumpulan bersenjata yang menyumbang kepada ketidakstabilan politik dan menghalang penyatuan penuh institusi demokrasi.

Menurut laporan yang diterbitkan oleh Transparency International (2019), DRC menduduki tempat ke-168 daripada 180 negara dalam Indeks Persepsi Rasuah menunjukkan tahap rasuah yang tinggi dalam sistem politik negara. Laporan itu menyerlahkan rasuah yang meluas, penyelewengan dana awam dan kekurangan ketelusan sebagai cabaran utama kepada tadbir urus yang baik. Tambahan pula, kajian yang dijalankan oleh International Crisis Group (2020) mendapati institusi yang lemah, bercirikan kekurangan akauntabiliti dan kedaulatan undang-undang memburukkan lagi masalah rasuah di DRC.
Penyelidikan yang dijalankan oleh Kappel dan Leer (2018) menekankan peranan kritikal infrastruktur dalam memupuk tadbir urus yang baik dan pembangunan ekonomi. Dalam kes DRC, infrastruktur yang terhad terutamanya di kawasan luar bandar,menghalang penyampaian perkhidmatan awam seperti penjagaan kesihatan, pendidika dan pengangkutan, sekali gus menjejaskan keberkesanan sistem politik. Kajian itu seterusnya menekankan keperluan pembangunan infrastruktur untuk mengukuhkan tadbir urus dan menggalakkan kemajuan sosio-ekonomi.
Kehadiran konflik bersenjata dan aktiviti kumpulan bersenjata telah menjadi penyumbang utama kepada ketidakstabilan politik di DRC. Analisis oleh Human Rights Watch (2021) mendedahkan bahawa konflik yang berterusan terutamanya di kawasan timur telah mengakibatkan sejumlah besar korban awam, pemindahan dan pencabulan hak asasi manusia. Kegigihan kumpulan bersenjata dan kawalan mereka ke atas sumber asli seperti galian, bukan sahaja mengekalkan ketidakstabilan politik tetapi juga menghalang penyatuan institusi demokrasi kerana kumpulan ini sering menjejaskan kewibawaan negara.

USAHA KE ARAH KESTABILAN DAN KEMAJUAN

Sistem politik DRC terus berkembang apabila kerajaan, masyarakat sivil dan rakan kongsi antarabangsa berusaha ke arah kestabilan, keamanan dan kemajuan. Usaha telah dibuat untuk mengukuhkan institusi demokrasi, menambah baik proses pilihan raya dan meningkatkan ketelusan dan akauntabiliti. Sokongan dan inisiatif antarabangsa seperti misi pengaman telah memainkan peranan dalam menyokong transformasi politik negara dan memupuk dialog antara pihak berkepentingan yang berbeza. Selain itu, terdapat penekanan yang semakin meningkat terhadap keterangkuman dan promosi hak asasi manusia. Usaha sedang dijalankan untuk memastikan penyertaan wanita, belia dan kumpulan terpinggir dalam proses politik. Organisasi masyarakat sivil, saluran media dan kumpulan advokasi juga memainkan peranan penting dalam mempromosikan nilai demokrasi, memperjuangkan tadbir urus yang baik dan memastikan pihak berkuasa bertanggungjawab.

Menurut laporan National Democratic Institute (NDI) (2021), DRC telah melaksanakan pelbagai langkah untuk mengukuhkan institusi demokrasinya. Ini termasuk penubuhan badan pilihan raya bebas seperti Suruhanjaya Pilihan Raya Kebangsaan Bebas (CENI) untuk menyelia pilihan raya yang telus dan berwibawa. Laporan itu mengetengahkan inisiatif yang bertujuan untuk menambah baik rangka kerja undang-undang yang mengawal pilihan raya, meningkatkan proses pendaftaran pemilih dan memastikan kebebasan badan kehakiman. Usaha ini mencerminkan komitmen untuk mengukuhkan institusi demokrasi dan mempromosikan kedaulatan undang-undang.
Penyelidikan yang dijalankan oleh Autesserre (2020) menekankan peranan aktor antarabangsa dalam menyokong transformasi politik DRC dan menggalakkan kestabilan. Misi Penstabilan Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu di Republik Demokratik Congo (MONUSCO) telah memainkan peranan penting dalam memudahkan rundingan damai, proses pelucutan senjata dan perlindungan orang awam. Kehadiran rakan kongsi antarabangsa termasuk negara penderma dan organisasi pelbagai hala telah menyediakan bantuan kewangan dan teknikal untuk menyokong pembaharuan tadbir urus dan mengukuhkan institusi demokrasi di DRC.
Kajian oleh Kabemba dan Ndikumana (2019) menyerlahkan penekanan yang semakin meningkat terhadap keterangkuman dan hak asasi manusia dalam landskap politik DRC. Usaha telah dibuat untuk meningkatkan perwakilan wanita, belia dan kumpulan terpinggir dalam proses membuat keputusan baik di peringkat nasional dan tempatan. Peruntukan perlembagaan seperti kuota jantina untuk perwakilan parlimen telah dilaksanakan untuk menggalakkan kesaksamaan gender dalam penyertaan politik. Organisasi masyarakat sivil, saluran media dan kumpulan advokasi telah memainkan peranan penting dalam memperjuangkan hak asasi manusia, mendedahkan rasuah dan menuntut akauntabiliti daripada pihak berkuasa.

PENUTUP

Sistem politik di Republik Demokratik Congo telah mengalami perubahan ketara dalam beberapa tahun kebelakangan ini apabila beralih daripada pemerintahan autoritarian kepada demokrasi berbilang parti. Walaupun cabaran berterusan termasuk rasuah, ketidakamanan dan institusi yang lemah, usaha sedang dibuat untuk menyatukan tadbir urus demokratik, menggalakkan kestabilan dan memupuk kemajuan. Transformasi politik DRC memerlukan komitmen berterusan daripada pemimpin, institusi, masyarakat sivil dan rakan kongsi antarabangsanya untuk menangani cabaran ini dan membina sebuah negara yang lebih inklusif, bertanggungjawab dan makmur.