Pergi ke kandungan

Kesihatan seksual dan pembiakan

Daripada Wikipedia, ensiklopedia bebas.

Kesihatan seksual dan reproduktif ialah bidang penyelidikan, penjagaan kesihatan dan aktivisme sosial yang meneroka kesihatan sistem pembiakan individu dan kesejahteraan seksual sepanjang semua peringkat kehidupan mereka.[1][2]

Istilah ini juga boleh ditakrifkan dengan lebih luas lagi dalam rangka takrifan kesihatan Pertubuhan Kesihatan Sedunia (WHO)― sebagai "keadaan kesejahteraan fizikal, mental dan sosial yang lengkap, dan bukan semata-mata ketiadaan penyakit atau kelemahan."―[3] untuk menunjukkan kesejahteraan seksual, merangkumi keupayaan individu untuk melakukan hubungan seks secara bertanggungjawab, memuaskan dan selamat serta kebebasan untuk memutuskan sama ada, bila dan berapa kerap berbuat demikian. Agensi PBB khususnya mentakrifkan kesihatan seksual dan reproduktif sebagai termasuk kesejahteraan fizikal dan psikologi berbanding seksualiti.[4] Tafsiran lanjut termasuk akses kepada pendidikan seks, akses kepada kaedah kawalan kelahiran yang selamat, berkesan, berpatutan dan boleh diterima, serta akses kepada perkhidmatan penjagaan kesihatan yang sesuai, kerana keupayaan wanita untuk menjalani kehamilan dan melahirkan anak dengan selamat boleh memberikan pasangan peluang terbaik untuk mempunyai bayi yang sihat.

Individu menghadapi ketidaksamaan dalam perkhidmatan kesihatan reproduktif. Ketaksamaan berbeza-beza berdasarkan status sosioekonomi, tahap pendidikan, umur, etnik, agama dan sumber yang ada dalam persekitaran mereka. Individu berpendapatan rendah mungkin kekurangan akses kepada perkhidmatan kesihatan yang sesuai dan/atau pengetahuan tentang cara mengekalkan kesihatan reproduktif.[5]

Gambaran keseluruhan

[sunting | sunting sumber]

WHO menilai pada tahun 2008 bahawa "kesihatan reproduktif dan seksual menyumbang 20% daripada beban kesihatan global bagi wanita, dan 14% untuk lelaki."[6] Kesihatan reproduktif adalah sebahagian daripada kesihatan dan hak seksual dan reproduktif. Menurut Dana Penduduk Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu (UNFPA), keperluan yang tidak terpenuhi untuk kesihatan seksual dan reproduktif merampas hak wanita untuk membuat "pilihan penting tentang badan dan masa depan mereka sendiri", yang menjejaskan kebajikan keluarga. Wanita menanggung dan biasanya mengasuh kanak-kanak, jadi kesihatan reproduktif mereka tidak dapat dipisahkan daripada kesaksamaan jantina. Penafian hak tersebut juga memburukkan lagi kemiskinan.[7]

Menurut American College of Obstetricians and Gynecologists, kesuburan mula menurun dengan ketara sekitar umur 32 tahun, dan sekitar 37 tahun, ia mempunyai hidung yang sangat dalam.[8] Menjelang umur 44 tahun, peluang kehamilan spontan menghampiri sifar. Oleh itu, wanita sering diberitahu untuk mempunyai anak sebelum umur 35 tahun, dan kehamilan selepas 40 tahun dianggap berisiko tinggi. Sekiranya kehamilan berlaku selepas umur 40 tahun (kehamilan geriatrik), wanita dan bayi akan dipantau dengan teliti untuk:[9]

  • tekanan darah tinggi
  • kencing manis semasa mengandung
  • kecacatan kelahiran (cth sindrom Down)
  • keguguran
  • berat lahir rendah
  • kehamilan ektopik

Kesihatan remaja

[sunting | sunting sumber]
Kadar kelahiran remaja bagi setiap 1,000 wanita berumur 15–19, 2000–2009.[10]

Kesihatan remaja mewujudkan beban global yang besar dan mempunyai banyak komplikasi tambahan dan pelbagai berbanding kesihatan reproduktif dewasa seperti kehamilan awal dan isu keibubapaan, kesukaran mengakses kontraseptif dan pengguguran yang selamat, kekurangan akses penjagaan kesihatan, dan kadar HIV yang tinggi, jangkitan tularan seksual dan masalah kesihatan mental. Setiap daripada mereka boleh dipengaruhi oleh pengaruh politik, ekonomi dan sosiobudaya.[11] Bagi kebanyakan wanita remaja, mereka masih belum melengkapkan pertumbuhan badan mereka, dan oleh itu, kehamilan mendedahkan mereka kepada kecenderungan kepada komplikasi. Komplikasi ini terdiri daripada anemia, malaria, HIV dan penyakit kelamin lain, pendarahan selepas bersalin dan komplikasi selepas bersalin yang lain, gangguan kesihatan mental seperti kemurungan dan pemikiran atau percubaan membunuh diri.[12] Pada 2016, kadar kelahiran remaja antara umur 15-19 adalah 45 setiap 1000.[13] Pada tahun 2014, 1 daripada 3 mengalami keganasan seksual, dan terdapat lebih daripada 1.2 juta kematian. Tiga punca utama kematian pada wanita antara umur 15-19 adalah keadaan maternal 10.1%, kecederaan diri 9.6%, dan keadaan jalan raya 6.1%.[14]

Punca kehamilan remaja adalah luas dan pelbagai. Di negara membangun, wanita muda didesak untuk berkahwin atas sebab yang berbeza. Satu sebab untuk melahirkan anak untuk membantu kerja, satu lagi adalah kerana sistem mas kahwin untuk menambah pendapatan keluarga, dan perkahwinan terancang. Sebab-sebab ini berkaitan dengan keperluan kewangan keluarga perempuan, norma budaya, kepercayaan agama dan konflik luaran.[15]

Kesihatan ibu

[sunting | sunting sumber]
Kadar kematian ibu di seluruh dunia, seperti yang ditakrifkan oleh bilangan kematian ibu bagi setiap 100,000 kelahiran hidup daripada sebarang sebab yang berkaitan dengan atau diperburuk oleh kehamilan atau pengurusannya, tidak termasuk sebab tidak sengaja atau sampingan.[16]

99% kematian ibu berlaku di negara membangun, dan dalam 25 tahun, kematian ibu di seluruh dunia menurun kepada 44%.[17] Secara statistik, peluang wanita untuk terus hidup semasa bersalin berkait rapat dengan status sosioekonominya, akses kepada penjagaan kesihatan, tempat tinggal secara geografi, dan norma budaya.[18] Sebagai perbandingan, seorang wanita meninggal dunia akibat komplikasi selepas bersalin setiap minit di negara membangun berbanding sejumlah 1% daripada jumlah kematian kematian ibu di negara maju. Wanita di negara membangun mempunyai sedikit akses kepada perkhidmatan perancangan keluarga, amalan budaya yang berbeza, kekurangan maklumat, atendan bersalin, penjagaan pranatal, kawalan kelahiran, penjagaan selepas bersalin, kekurangan akses kepada penjagaan kesihatan, dan biasanya berada dalam kemiskinan. Pada 2015, mereka di negara berpendapatan rendah mempunyai akses kepada lawatan penjagaan antenatal secara purata 40% dan boleh dicegah.[17][18] Semua sebab ini membawa kepada peningkatan dalam nisbah kematian ibu (MMR).

Salah satu Matlamat Pembangunan Mampan antarabangsa yang dibangunkan oleh Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu adalah untuk meningkatkan kesihatan ibu dengan sasaran 70 kematian bagi setiap 100,000 kelahiran hidup menjelang 2030.[18] Kebanyakan model kesihatan ibu merangkumi perancangan keluarga, prakonsepsi, penjagaan pranatal dan selepas bersalin. Semua penjagaan selepas pemulihan bersalin biasanya dikecualikan, termasuk pramenopaus dan penuaan hingga usia tua.[19] Semasa bersalin, wanita biasanya meninggal dunia akibat pendarahan teruk, jangkitan, tekanan darah tinggi semasa hamil, komplikasi bersalin atau pengguguran yang tidak selamat. Sebab lain mungkin lebih bersifat setempat seperti komplikasi yang berkaitan dengan penyakit seperti malaria dan AIDS semasa kehamilan. Semakin muda wanita itu apabila bersalin, semakin berisiko dirinya serta bayi untuk memperoleh komplikasi dan kemungkinan kematian.[17]

Kontrasepsi

[sunting | sunting sumber]

Akses kepada perkhidmatan kesihatan reproduktif sangat lemah di banyak negara. Wanita sering tidak dapat mengakses perkhidmatan kesihatan ibu kerana kurangnya pengetahuan tentang kewujudan perkhidmatan tersebut atau kekurangan kebebasan bergerak. Sesetengah wanita dikenakan kehamilan paksa dan dilarang keluar rumah. Di kebanyakan negara, wanita tidak dibenarkan meninggalkan rumah tanpa saudara lelaki atau suami, dan oleh itu keupayaan mereka untuk mengakses perkhidmatan perubatan adalah terhad. Oleh itu, peningkatan autonomi wanita diperlukan untuk meningkatkan kesihatan reproduktif, bagaimanapun, berbuat demikian mungkin memerlukan peralihan budaya. Menurut WHO, "Semua wanita memerlukan akses kepada penjagaan antenatal semasa kehamilan, penjagaan mahir semasa bersalin, dan penjagaan dan sokongan pada minggu selepas bersalin".

Hakikat bahawa undang-undang membenarkan perkhidmatan kesihatan reproduktif tertentu, tidak semestinya memastikan perkhidmatan tersebut benar-benar digunakan oleh rakyat. Ketersediaan kontraseptif, pensterilan, dan pengguguran bergantung kepada undang-undang, serta norma sosial, budaya dan agama. Sesetengah negara mempunyai undang-undang liberal mengenai isu ini, tetapi dalam praktiknya, adalah sangat sukar untuk mengakses perkhidmatan sedemikian kerana doktor, ahli farmasi dan pekerja sosial dan perubatan lain yang membantah ikut naluri.

Penyakit kelamin

[sunting | sunting sumber]
A map of the world where most of the land is colored green or yellow except for sub Saharan Africa which is colored red
Anggaran peratusan kelaziman HIV dalam kalangan dewasa muda (15–49) setiap negara pada 2011.[20]

  Tiada data
  <0.10
  0.10–0.5
  0.5–1
  1–5
  5–15
  15–50

Kematian akibat sifilis pada tahun 2012, setiap juta orang.
Tahun hayat pelarasan kecacatan untuk gonorea setiap 100,000 penduduk.

Jangkitan kelamin ialah jangkitan yang mempunyai kebarangkalian besar penularan antara manusia melalui aktiviti seksual. CDC menganalisis lapan STI yang paling biasa: klamidia, gonorea, virus hepatitis B (HBV), virus herpes simplex jenis 2 (HSV-2), virus kekurangan imun manusia (HIV), virus papilloma manusia (HPV), sifilis dan trikomoniasis.[21]

Terdapat pengurangan ketara dalam kadar STI apabila mereka yang aktif secara seksual dididik tentang penularan, promosi kondom, campur tangan yang disasarkan kepada populasi utama dan terdedah melalui kursus atau program pendidikan seks yang komprehensif.[22] Dasar Afrika Selatan menangani keperluan wanita berisiko untuk HIV dan HIV positif serta pasangan dan anak mereka. Dasar ini juga menggalakkan aktiviti saringan berkaitan kesihatan seksual seperti kaunseling dan ujian HIV serta ujian untuk STI lain, batuk kering, kanser serviks, dan kanser payudara.[23]

Pengguguran

[sunting | sunting sumber]

Di seluruh dunia, dianggarkan 25 juta pengguguran tidak selamat berlaku setiap tahun.[24] Sebahagian besar pengguguran yang tidak selamat berlaku di negara-negara membangun di Afrika, Asia dan Amerika Latin.[24]

Mutilasi kelamin wanita

[sunting | sunting sumber]
Papan tanda jalan anti-FGM, Bakau, Gambia, 2005

Mutilasi kelamin wanita (FGM), juga dikenali sebagai khatan atau memotong alat kelamin wanita, ialah amalan tradisional dan tidak bersifat perubatan untuk mengubah atau mencederakan organ pembiakan wanita, selalunya dengan membuang semua atau sebahagian daripada alat kelamin luar.[25] Ia kebanyakannya diamalkan di 30 negara di Afrika, Timur Tengah dan Asia, dan menjejaskan lebih 200 juta wanita dan kanak-kanak perempuan di seluruh dunia. Bentuk FGM yang lebih teruk sangat tertumpu di Djibouti, Eritrea, Ethiopia, Somalia, dan Sudan.[26]

WHO mengkategorikan FGM kepada empat jenis:

  • Jenis I (Klitoridektomi) ialah pembuangan semua atau sebahagian daripada klitoris. Ini mungkin atau mungkin tidak termasuk mengeluarkan prepuce bersama-sama dengan kelenjar klitoris.
  • Jenis II (Eksisi) ialah penyingkiran kelentit bersama-sama dengan semua atau sebahagian daripada labia minora. Ini mungkin atau mungkin tidak termasuk membuang semua atau sebahagian daripada labia majora.
  • Jenis III (Infibulasi) ialah tindakan membuang labia dalam atau luar dan menutup luka, meninggalkan hanya bukaan sempit.
  • Jenis IV merujuk kepada "semua prosedur berbahaya yang lain kepada alat kelamin wanita untuk tujuan bukan perubatan (menindik, mengikis, membakar kawasan kemaluan)."[25]

Perkawinan kanak-kanak dan paksa

[sunting | sunting sumber]

Amalan memaksa gadis muda berkahwin awal, yang biasa berlaku di banyak bahagian dunia, mengancam kesihatan reproduktif mereka. Menurut Pertubuhan Kesihatan Sedunia:[27]

Kesihatan seksual dan reproduktif wanita dalam perkahwinan kanak-kanak mungkin terancam, kerana gadis-gadis muda ini sering dipaksa melakukan hubungan seksual dengan pasangan lelaki yang lebih tua dengan pengalaman seksual yang lebih. Pasangan wanita sering tidak mempunyai status dan pengetahuan untuk berunding demi hubungan seks yang selamat dan amalan kontraseptif, lalu meningkatkan risiko mendapat HIV atau jangkitan seksual lain, serta kebarangkalian kehamilan pada usia awal.

Niger mempunyai kelaziman perkahwinan kanak-kanak di bawah umur 18 tahun tertinggi di dunia, manakala Bangladesh mempunyai kadar tertinggi perkahwinan kanak-kanak perempuan di bawah umur 15 tahun.[28] Amalan seperti harga pengantin dan mas kahwin boleh menyumbang kepada perkahwinan anak dan paksa.

Rujukan

[sunting | sunting sumber]
  1. ^ "Reproductive Health". National Institute of Environmental Health Sciences.
  2. ^ "What is sexual wellbeing and why does it matter for public health?2". The Lancet Public Health (dalam bahasa Inggeris). 6 (8): e608–e613. 2021. doi:10.1016/S2468-2667(21)00099-2. PMID 34166629.
  3. ^ "WHO: Reproductive health". Dicapai pada 2008-08-19.
  4. ^ International technical guidance on sexuality education: an evidence-informed approach (PDF). Paris: UNESCO. 2018. m/s. 22. ISBN 978-92-3-100259-5.
  5. ^ "Determinants of and disparities in reproductive health service use among adolescent and young adult women in the United States, 2002-2008". American Journal of Public Health. 102 (2): 359–67. February 2012. doi:10.2105/ajph.2011.300380. PMC 3483992. PMID 22390451.
  6. ^ "Reproductive Health Strategy". World Health Organization. Diarkibkan daripada yang asal pada June 17, 2005. Dicapai pada 2008-07-24.
  7. ^ "Sexual reproductive health". UN Population Fund.
  8. ^ "The Truth About Pregnancy Over 40". The New York Times. Apr 15, 2020.
  9. ^ "Having a Baby at 40: Benefits, Risks, and What to Expect". Healthline. Mar 4, 2019.
  10. ^ Live births by age of mother and sex of child, general and age-specific fertility rates: latest available year, 2000–2009 — United Nations Statistics Division – Demographic and Social Statistics
  11. ^ "Adolescent sexual and reproductive health: The global challenges". International Journal of Gynaecology and Obstetrics. 131 (Suppl 1): S40–2. October 2015. doi:10.1016/j.ijgo.2015.02.006. PMID 26433504.
  12. ^ "Maternal, newborn, child and adolescent health". World Health Organization. Diarkibkan daripada yang asal pada July 7, 2013.
  13. ^ United Nations Population Division. "Adolescent fertility rate (births per 1,000 women ages 15-19)". Dicapai pada 16 March 2019.
  14. ^ "Global Strategy for Women's, Children's and Adolescents' Health (2016-2030) Key Statistics" (PDF).
  15. ^ Raj A, Jackson E, Dunham S (2018). "Girl Child Marriage: A Persistent Global Women's Health and Human Rights Violation". Dalam Choudhury S, Erausquin JT, Withers M (penyunting). Global Perspectives on Women's Sexual and Reproductive Health Across the Lifecourse. Springer, Cham. m/s. 3–19. doi:10.1007/978-3-319-60417-6_1. ISBN 9783319604169.
  16. ^ Country Comparison: Maternal Mortality Rate in The CIA World Factbook. Date of Information: 2010
  17. ^ a b c "Maternal mortality". World Health Organization. Dicapai pada 2018-04-26.
  18. ^ a b c "Global, regional, and national levels and trends in maternal mortality between 1990 and 2015, with scenario-based projections to 2030: a systematic analysis by the UN Maternal Mortality Estimation Inter-Agency Group". Lancet. 387 (10017): 462–74. January 2016. doi:10.1016/S0140-6736(15)00838-7. PMC 5515236. PMID 26584737.
  19. ^ "Maternal health". www.unfpa.org (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2018-04-26.
  20. ^ "AIDSinfo". UNAIDS. Dicapai pada 4 March 2013.
  21. ^ "Incidence, Prevalence, and Cost of Sexually Transmitted Infections in the United States" (PDF). CDC STI Fact Sheet. United States Centers for Disease Control (CDC). February 2013.
  22. ^ "Sexually transmitted infections (STIs)". World Health Organization. Dicapai pada 2018-04-30.
  23. ^ Department of Health, Republic of South Africa (2014). "Bookshelf: National Contraception and Fertility Planning Policy and Service Delivery Guidelines". Reproductive Health Matters. 22 (43): 200–203. doi:10.1016/S0968-8080(14)43764-9. JSTOR 43288351.
  24. ^ a b "Worldwide, an estimated 25 million unsafe abortions occur each year".
  25. ^ a b "Female genital mutilation". World Health Organization (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2018-11-26.
  26. ^ "Prevalence of female genital mutilation". www.who.int. Diarkibkan daripada yang asal pada December 29, 2020.
  27. ^ "Child marriage – a threat to health". 2012-12-20.
  28. ^ "Archived copy" (PDF). Diarkibkan daripada yang asal (PDF) pada 2019-07-27.CS1 maint: archived copy as title (link)

Pautan luar

[sunting | sunting sumber]
Diambil daripada "https://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Kesihatan_seksual_dan_pembiakan&oldid=5648115"