Pergi ke kandungan

Jumaat Hitam (1978)

Tambah pautan
Daripada Wikipedia, ensiklopedia bebas.
Jumaat Hitam
Sebahagian daripada Revolusi Iran
LokasiTehran, Iran
Tarikh8 September 1978 (GMT+3.30)
Kematian64 penunjuk perasaan[1]
atau 94 (64 penunjuk perasaan, 30 pasukan keselamatan kerajaan)[2]
atau sekurang-kurangnya 100(88[3][4][5][6][7][8])
Tercedera205[7]
PelakuTentera Imperial Iran
sunting · sunting di Wikidata
Lihat pendokumenan templat ini
Lihat pendokumenan templat ini

Jumaat Hitam (Parsi: جمعه سیاه, rumi: Jom'e-ye Siyāh) ialah nama yang diberikan kepada kejadian yang berlaku pada 8 September 1978 (17 Shahrivar 1357 dalam kalendar Iran) di Iran,[9] di mana 64,[1] atau sekurang-kurangnya 100[10][11] orang ramai ditembak mati dan 205 cedera oleh tentera Pahlavi di Dataran Jaleh (Parsi: میدان ژاله, rumi: Meydān-e Jāleh) di Tehran.[12][13] Menurut ahli sejarah tentera Spencer C. Tucker, 94 terbunuh pada Jumaat Hitam terdiri daripada 64 penunjuk perasaan dan 30 pasukan keselamatan kerajaan.[2] Kematian ini digambarkan sebagai peristiwa penting dalam Revolusi Iran yang menamatkan sebarang "harapan untuk kompromi" antara gerakan protes dan rejim Shah Mohammad Reza Pahlavi.[14]

Latar belakang

[sunting | sunting sumber]
Sharif-Emami menamakan kerajaannya sebagai "Kerajaan Pendamaian Nasional".

Ketika protes terhadap pemerintahan Shah berterusan pada separuh pertama tahun 1978, kerajaan Iran mengisytiharkan undang-undang tentera. Pada 8 September, beribu-ribu orang berkumpul di Dataran Jaleh Tehran untuk demonstrasi agama, tidak menyedari bahawa kerajaan telah mengisytiharkan undang-undang tentera sehari lebih awal.[15]

Pembunuhan beramai-ramai

[sunting | sunting sumber]

Sekumpulan penunjuk perasaan telah berkumpul di dataran Jaleh, Tehran, yang dikelilingi oleh tentera. Perhimpunan itu ditembak sewenang-wenangnya oleh tentera yang menyebabkan kematian ramai orang.[16]

Kesudahan

[sunting | sunting sumber]
Dalam demonstrasi Jumaat Hitam, ayat pada plakad itu: "Kami mahu kerajaan Islam, dipimpin oleh Imam Khomeini".

Jumaat Hitam dianggap telah menandakan titik tidak kembali untuk revolusi, dan ia membawa kepada pemansuhan monarki Iran kurang dari setahun kemudian. Ia juga dipercayai bahawa Jumaat Hitam memainkan peranan penting dalam meradikalkan lagi gerakan protes, menyatukan pembangkang kepada Shah dan menggerakkan massa. Kejadian itu digambarkan oleh ahli sejarah Ervand Abrahamian sebagai "lautan darah antara shah dan rakyat."[4] Pada mulanya, pembangkang dan wartawan barat mendakwa bahawa tentera Iran telah membunuh beribu-ribu penunjuk perasaan.[3][17][18] Kepimpinan ulama mengumumkan bahawa "beribu-ribu telah dibunuh oleh tentera Zionis".[19] Menurut ahli sejarah Abbas Amanat:[20]

Aktivis perkeranian, yang disokong oleh marja Qom , memanfaatkan pembunuhan beramai-ramai Dataran Jaleh untuk menggambarkan rejim itu sebagai kejam dan tidak sah. Dibantu oleh mesin penyebar khabar angin yang beroperasi sepenuhnya tanpa ketiadaan media dan laporan berita yang boleh dipercayai, jumlah korban, "syahid" di jalan Islam, meningkat kepada beribu-ribu, dan tentera yang melepaskan tembakan ke atas mereka adalah dilabelkan sebagai tentera upahan Israel yang dibawa masuk untuk menghancurkan revolusi.

Peristiwa itu mencetuskan bantahan yang berterusan selama empat bulan lagi. Sehari selepas Jumaat Hitam, Amir-Abbas Hoveyda meletak jawatan sebagai menteri mahkamah atas sebab yang tidak berkaitan.

Mogok umum pada Oktober menutup industri petroleum yang penting untuk kelangsungan pentadbiran, "menutup nasib Shah".[21] Penerusan protes akhirnya menyebabkan Shah meninggalkan Iran pada Januari 1979, membuka jalan bagi Revolusi Iran, yang dipimpin oleh Ayatollah Ruhollah Khomeini.[22][23][24][25][26][27][28]

Legasi

[sunting | sunting sumber]

Pada mulanya, media Barat dan pembangkang melaporkan "15,000 mati dan cedera", tetapi pegawai kerajaan Iran melaporkan bahawa 86 orang telah meninggal dunia di Tehran sepanjang hari.[29][30] Ahli teori sosial Perancis Michel Foucault pertama kali melaporkan bahawa 2,000 hingga 3,000 orang telah meninggal dunia di Dataran Jaleh, dan dia kemudiannya menaikkan jumlah itu kepada 4,000.[3] Johann Beukes, pengarang Foucault di Iran, 1978–1979, menyatakan bahawa "Foucault nampaknya telah mematuhi kiraan kematian yang dibesar-besarkan ini di Dataran Jaleh, yang disebarkan oleh orang ramai yang memberontak sendiri. Beribu-ribu orang cedera, tetapi jumlah kematian tidak mungkin menyumbang lebih daripada ratus orang terkorban".[31]

Wartawan BBC di Iran, Andrew Whitley, melaporkan bahawa ratusan telah mati.[32]

Menurut ahli sejarah tentera Spencer C. Tucker, 94 terbunuh pada Jumaat Hitam, terdiri daripada 64 penunjuk perasaan dan 30 pasukan keselamatan kerajaan.[2] Menurut pakar Iran Richard Foltz, 64 penunjuk perasaan maut di Dataran Jaleh.[1]

Menurut Emadeddin Baghi, bekas penyelidik di Yayasan Syuhada (Parsi: Bonyad Shahid, sebahagian daripada kerajaan Iran semasa, yang memberi pampasan kepada keluarga mangsa) yang diupah "untuk memahami data" mereka yang terbunuh, termasuk 64 yang terbunuh di Dataran Jaleh pada Jumaat Hitam, dengan dua wanita: seorang wanita dan seorang gadis muda. Pada hari yang sama di bahagian lain di ibu negara, 24 orang maut dalam pertempuran dengan pasukan tentera, dengan seorang wanita, menjadikan jumlah korban pada hari yang sama kepada 88 kematian.[3] Sumber lain meletakkan tabulasi jumlah kematian Yayasan Syuhada pada 84 pada hari itu.[33]

Nama dataran itu kemudiannya ditukar kepada Dataran Syuhada (Maidan-e Shohada) oleh Republik Islam Iran.[18]

Sejak tahun 2000-an, beberapa bekas ahli politik dinasti Pahlavi telah mencadangkan kekaburan yang lebih besar dalam situasi itu, khususnya kehadiran gerila Palestin di Iran, yang mereka percaya sebagai penghasut.[34][35]

Dalam seni

[sunting | sunting sumber]

Dalam Parsi

[sunting | sunting sumber]
Sekeping setem dari tahun 1985.

Pada tahun 1978 sejurus selepas pembunuhan beramai-ramai, pemuzik Iran Hossein Alizadeh menetapkan puisi Siavash Kasraie tentang acara itu kepada muzik. Mohammad Reza Shajarian menyanyikan lagu "Jāleh Khun Shod" (Melayu: "Embun" bertukar menjadi darah).[36]

Dalam Inggeris

[sunting | sunting sumber]

Nastaran Akhavan, salah seorang yang terselamat, menulis buku Spared mengenai peristiwa itu. Buku itu menerangkan bagaimana pengarangnya dipaksa ke dalam gelombang besar-besaran ribuan penunjuk perasaan yang marah, yang kemudiannya dibunuh oleh tentera Shah.[37] Permainan video pengembaraan 2016 1979 Revolution: Black Friday adalah berdasarkan acara tersebut. Permainan ini diarahkan oleh Navid Khonsari, yang masih kanak-kanak pada masa revolusi dan mengakui dia tidak mempunyai pandangan yang realistik tentang apa yang sedang berlaku. Khonsari menyifatkan mencipta permainan itu sebagai "(mahu) orang ramai merasai keghairahan dan kegembiraan berada dalam revolusi - merasakan bahawa anda mungkin boleh membuat perubahan."[38]

Lihat juga

[sunting | sunting sumber]

Rujukan

[sunting | sunting sumber]
  1. ^ a b c Foltz, Richard (2016). Iran in World History. Oxford University Press. m/s. 108.
  2. ^ a b c Tucker, Spencer C. (2017). The Roots and Consequences of Civil Wars and Revolutions: Conflicts that Changed World History. ABC-CLIO. m/s. 439.
  3. ^ a b c d "A Question of Numbers".
  4. ^ a b Shakman Hurd, Elizabeth (2009). The Politics of Secularism in International Relations (dalam bahasa Inggeris). Princeton University Press. ISBN 978-1400828012.
  5. ^ Berg-Sørensen, Anders (2016). Contesting Secularism: Comparative Perspectives (dalam bahasa Inggeris). Routledge. ISBN 9781317160243.
  6. ^ Thiessen, Mark (2008). An Island of Stability: The Islamic Revolution of Iran and the Dutch Opinion (dalam bahasa Inggeris). Sidestone Press. ISBN 9789088900198.
  7. ^ a b "Emad Baghi :: English". emadbaghi.com. Dicapai pada 2018-09-08.
  8. ^ Andrew Scott Cooper, The Fall of Heaven: The Pahlavis and the Final Days of Imperial Iran Hardcover – 19 July 2016 ISBN 0805098976
  9. ^ Abrahamian, Ervand (1982-07-21). Iran Between Two Revolutions (dalam bahasa Inggeris). Princeton University Press. m/s. 516. ISBN 978-0691101347. black friday iran.
  10. ^ Razipour, Suzanne Maloney and Keian (2019-01-24). "The Iranian revolution—A timeline of events". Brookings (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2020-09-07.
  11. ^ "Timeline of the Iranian revolution". Reuters (dalam bahasa Inggeris). 2019-02-11. Dicapai pada 2020-09-07.
  12. ^ Bashiriyeh, Hossein (2012-04-27). The State and Revolution in Iran (RLE Iran D) (dalam bahasa Inggeris). Taylor & Francis. ISBN 9781136820892.
  13. ^ Fischer, Michael M. J. (2003-07-15). Iran: From Religious Dispute to Revolution (dalam bahasa Inggeris). Univ of Wisconsin Press. ISBN 9780299184735.
  14. ^ Abrahamian, Ervand, History of Modern Iran, Cambridge University Press, 2008, p. 160–1
  15. ^ Bakhash, Schaul (1990). The Reign of the Ayatollahs: Iran and the Islamic Revolution. New York: Basic Books. m/s. 15.
  16. ^ Abrahamian, Ervand (2018-08-23). A History of Modern Iran (dalam bahasa Inggeris). Cambridge University Press. ISBN 978-1-107-19834-0.
  17. ^ "Islamic Revolution of Iran". Diarkibkan daripada yang asal pada 28 October 2009.
  18. ^ a b "Black Friday". Diarkibkan daripada yang asal pada 20 May 2003.
  19. ^ Taheri, The Spirit of Allah (1985), p. 223.
  20. ^ Amanat, Abbas (2017). Iran: A Modern History. Yale University Press. m/s. 719.
  21. ^ Moin, Khomeini (2000), p. 189.
  22. ^ The Persian Sphinx: Amir Abbas Hoveyda and the Riddle of the Iranian Revolution, Abbas Milani, pp. 292–293
  23. ^ Seven Events That Made America America, Larry Schweikart, p.
  24. ^ The Iranian Revolution of 1978/1979 and How Western Newspapers Reported It, Edgar Klüsener, p. 12
  25. ^ Cultural History After Foucault, John Neubauer, p. 64
  26. ^ Islam in the World Today: A Handbook of Politics, Religion, Culture, and Society, by Werner Ende, Udo Steinbach, p. 264
  27. ^ The A to Z of Iran, John H. Lorentz, p. 63
  28. ^ Islam and Politics, John L. Esposito, p. 212
  29. ^ Mohammad Reza Pahlavi, Shah of Iran, 1919–1980. (1980). Answer to History. Toronto: Clarke, Irwin & Co. ISBN 0-7720-1296-2. OCLC 11080339.CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  30. ^ Pahlavi, Mohammad Reza Shah (2003) Answer to History Irwin Pub, page 160, ISBN 978-0772012968
  31. ^ Beukes, Johann (2020). Foucault in Iran, 1978–1979. AOSIS. m/s. 53 (note 26).
  32. ^ "Black Friday Massacre – Iran (SEp. 8 1978)". YouTube. Diarkibkan daripada yang asal pada 2021-12-21. Retrieved 7 June 2013
  33. ^ E. Baqi, 'Figures for the Dead in the Revolution', Emruz, 30 July 2003, quoted in Abrahamian, Ervand, History of Modern Iran, Cambridge University Press, 2008, pp. 160–1
  34. ^ Ganji, Manouchehr (2002). Defying the Iranian Revolution: From a Minister to the Shah to a Leader of Resistance (dalam bahasa Inggeris). Greenwood Publishing Group. ISBN 978-0-275-97187-8.
  35. ^ Cooper, Andrew Scott (2016-08-02). The Fall of Heaven: The Pahlavis and the Final Days of Imperial Iran (dalam bahasa Inggeris). Macmillan. ISBN 978-0-8050-9897-6.
  36. ^ Staff writers. "Jales became bloody". asriran.com. Dicapai pada 7 September 2016.
  37. ^ Akhavan, Nastaran (3 May 2012). Spared. CreateSpace Independent Publishing Platform. ISBN 978-1463619428.
  38. ^ Holpuch, Amanda (14 November 2013). "Frag-counter revolutionaries: Iran 1979 revolution-based video game to launch". The Guardian. Diarkibkan daripada yang asal pada 4 March 2016.
Diambil daripada "https://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Jumaat_Hitam_(1978)&oldid=6310208"