Pergi ke kandungan

Bob Marley

Daripada Wikipedia, ensiklopedia bebas.
The Honourable

Bob Marley

OM
Bob Marley membuat persembahan di konsert pada 1980, semasa bertarung dengan melanoma.
Kelahiran
Robert Nesta Marley

(1945-02-06)6 Februari 1945
Nine Mile, Saint Ann Parrish, Jamaica
Meninggal dunia11 Mei 1981(1981-05-11) (umur 36)
Miami, Florida, Amerika Syarikat
Sebab kematianMelanoma metastatik
Nama lainDonald Marley, Tuff Gong
PekerjaanPenyanyi, penulis lagu, pemuzik
Kerjaya muzik
GenreRege, ska, rocksteady
InstrumenVokal, gitar, genderang
Tahun aktif1962–1981
Syarikat rakaman
Studio One, Upsetter, Tuff Gong
Pengkarya berkait
Bob Marley & the Wailers, Wailers Band, The Upsetters, I Threes
Laman sesawang
bobmarley.com

Robert Nesta "Bob" Marley, OM (6 Februari 1945 – 11 Mei 1981) ialah seorang penyanyi dan penulis lagu Jamaica. Beliau ialah pemain gitar berirama dan penyanyi utama kumpulan Bob Marley & The Wailers (1963–1981) untuk ska, rocksteady dan rege. BMarley kekal sebagai penghibur muzik rege paling terkenal dan dihormati, dan mendapat pujian dengan membantu mengembangkan kedua-dua muzik Jamaica dan pergerakan Rastafari ke seluruh dunia.[1] Bermula pada tahun 1963 dengan kumpulan The Wailers, Marley bergiat aktif dalam penulisan lagu yang tersendiri dan gaya vokal yang kemudian bergema dengan penonton di seluruh dunia. The Wailers mengeluarkan sesetengah rekod reggae awal dengan penerbit Lee "Scratch" Perry.[2]

Selepas Wailers dibubarkan pada tahun 1974,[3] Marley meneruskan kerjaya solo yang membawa kepada keluaran album Exodus pada tahun 1977, yang mewujudkan reputasi di seluruh dunia dan mencipta statusnya sebagai salah seorang artis terlaris di dunia sepanjang zaman, dengan jualan lebih 75 juta rekod.[4][5] Keluaran kekal di carta album British lima puluh enam minggu berturut-turut. Ia termasuk empat single hits UK: "Exodus", "Waiting in Vain", "Jamming", dan "One Love". Pada tahun 1978 beliau mengeluarkan album Kaya, yang termasuk single hit "Is This Love" dan "Satisfy My Soul".

Disahkan menghidap melanoma lentiginous kebas pada tahun 1977, Marley meninggal dunia pada 11 Mei 1981 di Miami pada usia 36 tahun. Beliau ialah seorang Rastafari komited yang menyelitkan muzik beliau dengan kerohanian.[6] Beliau dianggap sebagai salah seorang daripada pemuzik yang paling berpengaruh sepanjang zaman dan dikreditkan dengan mempopularkan muzik rege di seluruh dunia, dan juga berkhidmat sebagai simbol budaya dan identiti Jamaica. Marley juga telah berkembang menjadi simbol global, yang melalui pelbagai media secara berterusan.

Kehidupan awal dan kerjaya

[sunting | sunting sumber]

Robert Nesta Marley dilahirkan di ladang datuk sebelah ibunya di Nine Mile, Parish of Saint Ann, Jamaica, kepada ibu bapanya Norval Sinclair Marley (1885-1955) dan Cedella Booker (1926-2008).[7] Norval Marley adalah Jamaica putih berasal dari Sussex, England, yang keluarganya mendakwa asal-usul Yahudi Syria.[8][9][10] Norval mendakwa telah menjadi kapten dalam Marin Diraja;[11] pada masa perkahwinannya dengan Cedella Booker, seorang Afro-Jamaica itu berumur 18 tahun, beliau telah bekerja sebagai penyelia ladang.[11][12] Walaupun Bob Marley dinamakan Nesta Robert Marley, seorang pegawai pasport Jamaica kemudian akan berbalik nama pertama dan nama tengah beliau.[13][14] Norval menyediakan sokongan kewangan bagi isteri dan anaknya tetapi jarang melihat mereka kerana beliau sering jauh. Bob Marley menghadiri Sekolah Rendah dan Menengah Stepney yang menghidangkan kawasan tadahan Saint Ann.[15][16] Pada tahun 1955, apabila Bob Marley berusia 10 tahun, bapanya meninggal dunia akibat serangan jantung pada usia 70 tahun.[17]

Marley dan Neville Livingston (kemudian dikenali sebagai Bunny Wailer) menjadi rakan-rakan zaman kanak-kanak di Nine Mile. Mereka telah mula bermain muzik bersama-sama semasa menuntut di Sekolah Rendah dan Menengah Stepney.[18] Marley meninggalkan Nine Mile bersama ibunya apabila berusia 12 tahun dan berpindah ke Trenchtown, Kingston. Cedella Booker dan Thadeus Livingston (bapa Bunny Wailer) mempunyai seorang anak perempuan bersama-sama yang dinamakan Claudette Pearl,[19] yang merupakan adik perempuan kepada kedua-dua Bob dan Bunny. Sekarang Marley dan Livingston tinggal bersama dalam rumah yang sama di Trenchtown, penerokaan muzik mereka mendalam untuk memasukkan R&B terkini dari stesen-stesen radio Amerika yang siarannya mencapai Jamaica, dan muzik Ska yang baru.[20] Langkah untuk Trenchtown adalah terbukti sebagai satu kebetulan, dan Marley tidak lama lagi mendapati dirinya dalam kumpulan vokal dengan Bunny Wailer, Peter Tosh, Beverley Kelso dan Junior Braithwaite. Joe Higgs, yang merupakan sebahagian daripada perbuatan vokal kejayaan Higgs dan Wilson, diam di atas 3rd St., dan rakan kongsi nyanyiannya Roy Wilson telah dibangkitkan oleh nenek Junior Braithwaite. Higgs dan Wilson akan bacakan di belakang rumah-rumah antara 2 dan Jalan 3, dan ia tidak lama sebelum Marley (kini menetap di 2nd St), Junior Braithwaite dan yang lain telah berkumpul di sekitar duo ini berjaya.[21] Marley dan yang lain tidak bermain sebarang instrumen pada masa ini, dan lebih berminat untuk menjadi kumpulan vokal harmoni. Higgs gembira untuk membantu mereka membangunkan harmoni vokal mereka, walaupun yang lebih penting, beliau mula mengajar Marley bagaimana untuk bermain gitar dengan itu mewujudkan batuan dasar yang kemudiannya membolehkan Marley untuk membina beberapa lagu terbesar laris reggae dalam sejarah genre.[22][23]

Kerjaya muzik

[sunting | sunting sumber]

1967-72: Tahun terawal

[sunting | sunting sumber]

Pada bulan Februari 1962, Marley merakamkan empat lagu, "Judge Not", "One Cup of Coffee", "Do You Still Love Me?" dan "Terror", di Federal Studio bagi penerbit muzik tempatan Leslie Kong.[24] Tiga daripada lagu dikeluarkan dengan Beverley dengan "One Cup of Coffee" yang dikeluarkan di bawah nama samaran Bobby Martell.[25]

Pada tahun 1963, Bob Marley, Bunny Wailer, Peter Tosh, Junior Braithwaite, Beverley Kelso dan Cherry Smith dipanggil The Teenagers. Mereka kemudian bertukar nama kepada The Wailing Rudeboys, kemudian kepada The Wailing Wailers, di mana titik mereka ditemui oleh penerbit rakaman Coxsone Dodd, dan akhirnya kepada The Wailers. Single mereka "Simmer Down" untuk label Coxsone menjadi Jamaica # 1 dalam Februari 1964 menjual kira-kira 70,000 naskhah.[26] The Wailers, kini kerap membuat rakaman untuk Studio One, mendapati diri mereka bekerja dengan pemuzik Jamaica ditubuhkan seperti Ernest Ranglin (penggubah "It Hurts To Be Alone"),[27] pemain keyboard Jackie Mittoo dan pemain saksofon Roland Alphonso. Menjelang 1966, Braithwaite, Kelso, dan Smith telah meninggalkan The Wailers, meninggalkan ketiga-tiga teras Bob Marley, Bunny Wailer, dan Peter Tosh.[28]

Pada tahun 1966, Marley berkahwin dengan Rita Anderson, dan bergerak berdekatan dengan kediaman ibunya di Wilmington, Delaware di Amerika Syarikat untuk masa yang singkat, di mana dia bekerja sebagai pembantu makmal DuPont dan di barisan pemasangan di kilang Chrysler, di bawah nama samaran Donald Marley.[29]

Walaupun dibesarkan sebagai seorang Katolik, Marley menjadi tertarik dalam kepercayaan Rastafari pada tahun 1960, apabila jauh dari pengaruh ibunya.[30] Selepas pulang ke Jamaica, Marley secara rasmi memeluk Rastafari dan mula berkembang gimbal. Pengharaman Rastafarian terhadap memotong rambut adalah berdasarkan kepada Samson alkitabiah, yang sebagai nazir, dijangka membuat nazar agama tertentu, termasuk rawatan upacara rambutnya seperti yang dinyatakan dalam Bab Enam daripada Kitab Bilangan:

Selama nazar pemisahan di sana takkan kena pisau cukur kepalanya, sehingga hari dipenuhi, di mana dia memisahkan dirinya kepada Tuhan, ia akan menjadi kudus dan harus membiarkan kunci daripada rambut kepalanya berkembang. (Bilangan 6: 5 KJV)

Selepas perselisihan kewangan dengan Dodd, Marley dan kumpulannya bekerjasama dengan Lee "Scratch" Perry dan band studio beliau, The Upsetters. Walaupun pakatan itu berlangsung kurang daripada satu tahun, mereka merakamkan apa yang banyak mempertimbangkan kerja terbaik The Wailers. Marley dan Perry berpecah selepas pertikaian mengenai pemberian hak rakaman, tetapi mereka akan kekal rakan-rakan dan bekerja bersama-sama lagi.

1969 membawa perubahan lain untuk muzik popular Jamaica di mana rentak perlahan lebih jauh. Rentak baru adalah perlahan, mantap, berdetik irama yang pertama kali mendengar mengenai Lagu ini Maytals “Do the Reggay." JAD Records dan Cayman Music turunkan penerbitan mereka dan bersetuju untuk membiarkan rekod Wailers untuk penerbit lain dengan ketetapan bahawa rakaman dikeluarkan hanya di Caribbean. Bob mendekati Leslie Kong, yang dianggap sebagai salah satu daripada penerbit terbaik di pulau itu dan merupakan salah satu pemaju utama gaya reggae baru. The Wailers menggunakan khidmat pemuzik studio Kong sebagai band sandaran mereka pada trek dan mendapat manfaat daripada kepakaran mereka. Dipanggil Beverley All-Stars, kumpulan itu terdiri daripada pemain bes Lloyd Taman dan Jackie Jackson, drummer Paul Douglas, pemain keyboard Gladstone Anderson dan Winston Wright, dan pemain gitar Rad Bryan, Lynn Taitt dan HUX Brown. Trek yang dirakamkan pada sesi ini menggambarkan usaha terawal Wailers dalam gaya reggae baru. Sudah hari-sangkakala ska dan saksofon lagu-lagu yang sebelum ini, dengan rehat instrumental kini sedang dimainkan oleh gitar elektrik. Trek termasuk “Soul Shakedown Party,” “Stop That Train,” “Caution,” “Go Tell It on the Mountain,” “Soon Come,” “Can’t You See,” “Soul Captives,” “Cheer Up,” “Back Out,” dan “Do It Twice”[31]

Pangsapuri Bob Marley pada 1972 di 34 Ridgmount Gardens, Bloomsbury, London.

Antara tahun 1968 dan 1972, Bob dan Rita Marley, Peter Tosh dan Bunny Wailer membuat potongan semula beberapa trek lama dengan JAD Records di Kingston dan London dalam usaha untuk mengkomersilkan bunyi The Wailers. Bunny kemudian menegaskan bahawa lagu ini "tidak harus dikeluarkan pada album... mereka hanya demo untuk syarikat rakaman untuk mendengar". Pada tahun 1968, Bob dan Rita melawat penulis lagu Jimmy Norman di apartmennya di Bronx. Norman telah menulis lirik lanjutan untuk Kai Winding "Time Is on My Side" (lagu saduran oleh The Rolling Stones) serta pernah ditulis untuk Johnny Nash dan Jimi Hendrix.[32] Satu sesi jem tiga hari dengan Norman dan lain-lain, termasuk Norman bersama penulis Al Pyfrom, menyebabkan pita 24 minit Marley melaksanakan beberapa komposisi Norman-Pyfrom sendiri. Pita ini, menurut ahli arkib Reggae Roger Steffens, jarang berlaku kerana ia dipengaruhi oleh pop bukannya reggae, sebagai sebahagian daripada usaha untuk memecahkan Marley ke dalam carta Amerika.[32] Menurut satu artikel di dalam The New York Times, Marley bereksperimen pada pita dengan bunyi yang berbeza, mengamalkan gaya doo-wop pada "Stay With Me" dan "cinta gaya lagu yang perlahan artis 1960-an" pada "Splish untuk My Splash".[32] Seorang artis belum meletakkan dirinya di luar Jamaica asalnya, Marley tinggal di Taman Ridgmount, Bloomsbury, semasa 1972.[33]

1972-74: Berpindah ke Island Records

[sunting | sunting sumber]

Pada tahun 1972, Bob Marley menandatangani dengan CBS Records di London dan memulakan lawatan UK dengan penyanyi soul Amerika Johnny Nash.[34] Semasa di London yang Wailers bertanya kepada pengurus jalan mereka Brent Clarke untuk memperkenalkan mereka kepada Chris Blackwell yang melesenkan beberapa keluaran Coxsone mereka untuk Island Records beliau. The Wailers bertujuan untuk membincangkan royalti yang dikaitkan dengan keluaran ini; bukannya mesyuarat itu menyebabkan tawaran pendahuluan sebanyak £4,000 untuk merakam album.[35] Sejak Jimmy Cliff, bintang reggae Pulau, baru-baru ini meninggalkan label, Blackwell telah bersedia untuk penggantian. Dalam Marley, Blackwell mengiktiraf unsur-unsur yang diperlukan untuk jerat penonton rock. "Saya telah berurusan dengan muzik rock, yang merupakan muzik benar-benar pemberontak saya merasakan bahawa benar-benar akan menjadi cara untuk memecahkan muzik Jamaica Tetapi anda memerlukan seseorang yang boleh menjadi imej itu. Apabila Bob berjalan dia benar-benar adalah imej."[36] The Wailers pulang ke Jamaica untuk merakam si Harry J di Kingston yang mengakibatkan album Catch a Fire.

Terutamanya yang dirakam pada lapan trek Catch a Fire yang menandakan kali pertama sebuah band reggae mempunyai akses kepada studio canggih dan telah diberi penjagaan yang sama seperti rock 'n' roll rakan-rakan mereka.[36] Blackwell dikehendaki untuk mewujudkan "lebih daripada hanyut, jenis rasa hipnosis daripada irama reggae",[37] dan menyusun semula adunan dan gubahan Marley. Marley mengembara ke London untuk menyelia alihsuara album Blackwell termasuk pembajaan adunan daripada bunyi bass-berat muzik Jamaica dan meninggalkan dua trek.[36]

Album pertama The Wailers untuk Island, Catch a Fire, telah dikeluarkan di seluruh dunia pada bulan April 1973, dibungkus seperti rakaman rock dengan unik Zippo ringan lif-top. Pada mulanya menjual 14,000 unit, ia tidak menajdikan Marley sebutir bintang, tetapi mendapat sambutan kritikal yang positif.[36] Ia diikuti pada tahun yang sama dengan album Burnin termasuk lagu "I Shot the Sheriff". Eric Clapton telah diberikan album dengan pemain gitar, George Terry dengan harapan bahawa beliau akan menikmatinya.[38] Clapton kagum dan memilih untuk merakam versi saduran "I Shot the Sheriff" yang menjadi hits AS pertama sejak "Layla" dua tahun lebih awal dan mencapai # 1 di Billboard Hot 100 pada 14 September 1974.[39] Banyak rakyat Jamaica tidak berminat untuk bunyi reggae baru pada Catch a Fire, tetapi gaya Trenchtown di Burnin mendapati peminat di kedua-dua penonton reggae dan rock.[36]

Dalam tempoh ini, Blackwell berikannya kediaman Kingston dan ibu pejabat syarikatnya di 56 Hope Road (ketika itu dikenali sebagai Island House) untuk Marley. Perumahan Tuff Gong Studios, hotel ini menjadi bukan sahaja pejabat Marley, tetapi juga rumahnya.[36]

The Wailers dijadual membuka tujuh belas persembahan di Amerika Syarikat untuk Sly and the Family Stone. Selepas empat persembahan, band ini telah dipecat kerana mereka lebih popular daripada kegiatan mereka membuka.[40] The Wailers berpecah pada tahun 1974 dengan setiap seorang daripada tiga ahli utama mengejar kerjaya solo. Sebab untuk perpisahan diselubungi sangkaan semata-mata; sesetengah percaya bahawa terdapat perbezaan pendapat di kalangan Bunny, Peter, dan Bob mengenai persembahan, manakala yang lain mendakwa bahawa Bunny dan Peter hanya memilih kerja solo.

1974–76: Pertukaran ahli dan tembakan

[sunting | sunting sumber]
Bob Marley & The Wailers tinggal di Taman Istana Crystal di tenggara London, semasa Jelajah Uprising.

Walaupun perpecahan, Marley meneruskan rakaman sebagai "Bob Marley & The Wailers". Band sokongan barunya termasuk masing-masing saudara Carlton dan Aston "Family Man" Barrett pada dram dan bass, Junior Marvin dan Al Anderson pada gitar utama, Tyrone Downie dan Earl "Wya" Lindo pada papan kekunci, dan Alvin "Seeco" Patterson pada perkusi. "I Threes", yang terdiri daripada Judy Mowatt, Marcia Griffiths, dan isteri Marley, Rita, dengan syarat vokal sokongan. Pada tahun 1975, Marley mempunyai kejayaan antarabangsa dengan hit pertama di luar Jamaica, "No Woman, No Cry", daripada album Natty Dread.[41] Ini diikuti dengan album kejayaan beliau di Amerika Syarikat, Rastaman Vibration (1976), yang mara ke Top 50 Carta Billboard Soul.[42]

Pada 3 Disember 1976, dua hari sebelum "Smile Jamaica", konsert percuma yang dianjurkan oleh Perdana Menteri Jamaica, Michael Manley dalam usaha untuk meredakan ketegangan antara dua kumpulan politik yang bertelagah, Marley, isterinya, dan pengurus Don Taylor cedera dalam serangan oleh lelaki bersenjata yang tidak diketahui di dalam rumah Marley. Isteri Taylor dan Marley mengalami kecederaan yang serius, tetapi kemudian membuat pemulihan penuh. Bob Marley menerima luka-luka kecil di bahagian dada dan lengan. Percubaan pada hidupnya telah dianggap telah bermotifkan politik, kerana ramai berpendapat konsert itu adalah benar-benar satu perhimpunan sokongan untuk Manley. Namun begitu, konsert itu diteruskan, dan Marley cedera membuat persembahan mengikut jadual, dua hari selepas percubaan. Apabila ditanya mengapa, Marley menjawab, "Orang-orang yang cuba untuk menjadikan dunia ini lebih teruk tidak mengambil cuti sehari. Bagaimana saya boleh?" Ahli-ahli kumpulan Zap Pow dimainkan sebagai band sandaran Bob Marley sebelum orang ramai perayaan 80,000 manakala ahli-ahli The Wailers masih hilang atau bersembunyi.[43][44]

1976–79: Berpindah ke England

[sunting | sunting sumber]
"Marley tidak menyanyi tentang bagaimana keamanan boleh datang dengan mudah kepada Dunia tetapi bagaimana neraka dunia datang terlalu mudah untuk terlalu banyak lagu-lagu beliau adalah kenangan beliau;. Dia telah hidup dengan yang celaka, dia telah melihat downpresser dan orang-orang yang mereka ditekan ke bawah. "

 – Mikal Gilmore, Rolling Stone[45]

Marley meninggalkan Jamaica pada akhir 1976, dan selepas persinggahan "pemulihan dan bertulis" selama sebulan di tapak Chris Blackwell Compass Point Studios di Nassau, Bahamas, tiba di England, dua tahun di mana beliau menghabiskan dalam buangan.

Semasa di England, beliau merakamkan album Exodus dan Kaya. Exodus kekal di carta album British lima puluh enam minggu berturut-turut. Ia termasuk empat single hit UK: "Exodus", "Waiting in Vain", "Jamming", dan "One Love" (rendisi hits Curtis Mayfield, "People Get Ready"). Semasa di London, beliau telah ditangkap dan menerima sabitan kerana memiliki sejumlah kecil ganja.[46] Pada tahun 1978, Marley pulang ke Jamaica dan membuat persembahan di satu lagi konsert politik, One Love Peace, sekali lagi dalam usaha untuk menenangkan pihak yang berperang. Di akhir persembahan itu, dengan permintaan Marley, Michael Manley (pemimpin ketika itu pemerintah Parti Rakyat Kebangsaan) dan saingan politiknya Edward Seaga (pemimpin Parti Buruh Jamaica), menyertai satu sama lain di atas pentas dan berjabat tangan.[47]

Di bawah nama Bob Marley & The Wailers sebelas album telah dikeluarkan, empat album secara langsung dan tujuh album studio. Keluaran termasuk Babylon by Bus, sebuah album secara langsung dua kali dengan tiga belas trek, telah dikeluarkan pada tahun 1978 dan menerima pujian kritis. Album ini, dan khususnya trek yang akhir "Jamming" dengan penonton dalam kegilaan, menangkap keamatan persembahan secara langsung Marley.[48]

1979–81: Tahun seterusnya

[sunting | sunting sumber]

Survival, album yang agak degil dan didakwa berunsur politik, telah dikeluarkan pada tahun 1979. Lagu seperti "Zimbabwe", "Africa Unite", "Wake Up and Live", dan "Survival" melambangkan sokongan Marley kerana perjuangan Afrika. Kemunculannya di Festival Amandla di Boston pada Julai 1979 menunjukkan pembangkang kuat untuk aparteid Afrika Selatan, yang sudah telah ditunjukkan dalam lagu "War" pada tahun 1976. Pada awal tahun 1980, beliau telah dijemput untuk membuat persembahan di sambutan Hari Kemerdekaan Zimbabwe pada 17 April.

Uprising (1980) adalah album studio terakhir Marley, dan merupakan salah satu produksi paling agamanya; ia termasuk "Redemption Song" dan "Forever Loving Jah".[49] Confrontation, yang dikeluarkan selepas kematiannya pada tahun 1983, mengandungi bahan tidak dikeluarkan dirakamkan semasa hayat Marley, termasuk hit "Buffalo Soldier" dan single campuran baru sebelum ini hanya terdapat di Jamaica.[50]

Masalah kesihatan dan kematian

[sunting | sunting sumber]
Marley di konsert pada 1980, Zürich, Switzerland

Pada Julai 1977, Marley didapati mempunyai sejenis melanoma malignan di bawah kuku jari kaki. Berbeza dengan legenda bandar, luka ini tidak terutamanya disebabkan oleh kecederaan semasa perlawanan bola sepak pada tahun itu, tetapi sebaliknya gejala kanser yang sudah sedia ada. Marley menolak nasihat doktor,supaya kakinya dipotong, memetik kepercayaan agama, dan bukannya kuku dan kuku katil telah dikeluarkan dan cangkuk kulit yang diambil daripada paha beliau untuk menutup kawasan itu.[51][52] Walaupun beliau sakit, Marley terus melawan kesakitan itu dan semasa itu beliau sedang dalam proses penjadualan jelajah dunia pada tahun 1980.[53]

Album Uprising dikeluarkan pada Mei 1980. Band ini selesai jelajah utama di Eropah, di mana konsert terbesar kepada 100,000 penduduk di Milan. Selepas jelajah tersebujt, Marley pergi ke Amerika, di mana beliau mempersembahkan dua persembahan di Madison Square Garden di New York sebagai sebahagian daripada Jelajah Uprising.

Bob Marley muncul di Teater Stanley (kini dikenali sebagai Pusat Seni Persembahan The Benedum) di Pittsburgh, Pennsylvania, pada 23 September 1980; ia akan menjadi konsert terakhir. Satu-satunya gambar yang diketahui dari persembahan telah dipaparkan dalam filem dokumentari Kevin Macdonald. Marley.[54]

Tidak lama selepas itu, kesihatan Marley merosot kerana kanser telah merebak ke seluruh tubuhnya. Selebihnya jelajah itu telah dibatalkan dan Marley mendapatkan rawatan di klinik Bavaria Josef Issels, di mana beliau menerima jenis yang kontroversi terapi kanser (rawatan Issels) sebahagiannya berdasarkan mengelakkan makanan tertentu, minuman, dan bahan-bahan lain. Selepas melawan kanser tidak berjaya selama lapan bulan Marley menaiki kapal terbang untuk rumahnya di Jamaica.[55]

Walaupun Marley telah berlepas pulang dari Jerman ke Jamaica, fungsi penting semakin teruk. Selepas mendarat di Miami, Florida, beliau dibawa ke hospital untuk rawatan perubatan dengan segera. Bob Marley meninggal dunia pada 11 Mei 1981 di Cedars of Lebanon Hospital di Miami (kini Hospital Universiti Miami) pada usia 36 tahun. Penyebaran melanoma ke paru-paru dan otak menyebabkan kematiannya. Kata-kata terakhir beliau kepada anaknya Ziggy adalah "Wang tidak boleh membeli hidup."[56]

Marley menerima pengebumian negara di Jamaica pada 21 Mei 1981, yang menggabungkan unsur-unsur Ethiopia Ortodoks dan tradisi Rastafari. Beliau dikebumikan di sebuah gereja berhampiran tempat kelahiran beliau dengan Gibson Les Paul merah (beberapa penyataan mengatakan bahawa ia adalah satu Fender Stratocaster).[57][58]

Pada 21 Mei 1981, Perdana Menteri Jamaica, Edward Seaga menghantar pengebumian Madah terakhir untuk Marley, mengisytiharkan:

Suara teriakannya kehadiran dalam dunia elektronik kami. Ciri-ciri beliau yang tajam, kelihatan agung dan gaya angkuh yang punaran terang pada landskap fikiran kita. Bob Marley tidak pernah dilihat. Beliau adalah satu pengalaman yang meninggalkan kesan mendalam dengan setiap pertemuan. Seperti seorang lelaki yang tidak boleh dipadamkan daripada minda. Beliau adalah sebahagian daripada kesedaran kolektif negara.[59]

Kehidupan peribadi

[sunting | sunting sumber]

Agama

[sunting | sunting sumber]

Bob Marley adalah seorang ahli untuk beberapa tahun pergerakan Rastafari, yang berbudaya adalah elemen utama dalam pembangunan reggae. Bob Marley menjadi penyokong setia Rastafari, mengambil muzik mereka keluar dari kawasan sosial dilucutkan Jamaica dan ke arena muzik antarabangsa. Beliau pernah memberi tindak balas yang berikut, yang biasa, kepada soalan yang dikemukakan kepadanya dalam satu temu bual yang dirakamkan:

Penemuduga: "Bolehkah anda memberitahu orang apa yang ia bermakna menjadi seorang Rastafari?"


Marley: "Saya berkata kepada bangsa itu: masih, dan tahu bahawa Kebawah Imperial Majesty, Maharaja Haile Selassie Habsyah Maha Perkasa Sekarang, Alkitab jadi, akhbar Babylon lebih, dan saya dan saya anak-anak berkata demikian.. Yunno? Jadi, saya tidak melihat berapa banyak lagi mendedahkan rakyat kita mahu. Apa yang mereka mahu? Tuhan yang putih, baik Tuhan datang hitam. Benar benar."[60]

Menurut biografi Marley, beliau bergabung dengan Twelve Tribes Mansion, salah satu daripada Mansions daripada Rastafari. Dia adalah dalam denominasi yang dikenali sebagai "Puak Yusuf", kerana dia dilahirkan pada bulan Februari (setiap satu daripada dua belas golongan yang terdiri daripada ahli-ahli yang lahir pada bulan yang berbeza). Beliau menunjukkan hal ini dalam nota keratan album beliau, memetik bahagian dari Kitab Kejadian yang termasuk berkat Yakub kepada Yusuf anaknya.

Archbishop Abuna Yesehaq membaptiskan Marley ke dalam Gereja Ortodoks Ethiopia, pada 4 November 1980, tidak lama sebelum kematiannya.[61][62]

Keluarga

[sunting | sunting sumber]

Bob Marley berkahwin dengan Alpharita Constantia "Rita" Anderson di Kingston, Jamaica, pada 10 Februari 1966.[63] Marley mempunyai beberapa anak: tiga dengan isterinya Rita, dua diambil daripada hubungan Rita sebelum ini, dan beberapa yang lain dengan wanita yang berbeza. Laman web rasmi Bob Marley mengakui sebelas kanak-kanak.

Yang disenaraikan di laman web rasmi adalah:

  1. Sharon, lahir 23 November 1964, anak perempuan Rita dari hubungan sebelumnya tetapi kemudian diterima pakai oleh Marley selepas perkahwinannya dengan Rita
  2. Cedella lahir 23 Ogos 1967, kepada Rita
  3. David "Ziggy", lahir 17 Oktober 1968, kepada Rita
  4. Stephen, lahir 20 April 1972, untuk Rita
  5. Robert "Robbie", lahir 16 Mei 1972, untuk Pat Williams
  6. Rohan, lahir 19 Mei 1972, untuk Janet Hunt
  7. Karen, lahir 1973 kepada Janet Bowen
  8. Stephanie, lahir 17 Ogos 1974; mengikut Cedella Booker dia adalah anak perempuan kepada Rita dan seorang lelaki bernama Ital dengannya Rita mempunyai hubungan sulit; tetap dia diakui sebagai anak perempuan Bob
  9. Julian, lahir 4 Jun 1975, untuk Lucy Pounder
  10. Ky-Mani, lahir 26 Februari 1976, untuk Anita Belnavis
  11. Damian, lahir 21 Julai 1978, kepada Cindy Breakspeare

Laman web lain telah mengambil perhatian individu tambahan yang mendakwa diri mereka sebagai ahli keluarga,[64] seperti yang dinyatakan di bawah:

  • Makeda dilahirkan pada 30 Mei 1981, untuk Yvette Crichton, selepas kematian Marley.[65] Buku Meredith Dixon menyenaraikan beliau sebagai anak Marley, tetapi dia tidak disenaraikan seperti di laman web rasmi Bob Marley.
  • Pelbagai laman web, sebagai contoh,[66] juga menyenaraikan Imani Carole, lahir 22 Mei 1963 untuk Cheryl Murray; tetapi dia tidak muncul di laman web rasmi Bob Marley.[65]

Bola sepak

[sunting | sunting sumber]

Selain daripada muzik, bola sepak memainkan peranan utama sepanjang hidupnya.[67] Dan juga bermain permainan, di tempat letak kereta, padang, dan studio rakaman, walaupun di dalam, membesar mengikuti kelab Brazil Santos dan pemain bintangnya Pelé.[67] Marley mengelilingi dirinya dengan orang dari sukan itu, dan pada tahun 1970 dibuat Jamaica pemain bola sepak antarabangsa Allan "Skill" Cole pengurus lawatan beliau.[67] Beliau memberitahu wartawan, "Jika anda ingin mengenali saya, anda akan mempunyai untuk bermain bola sepak terhadap saya dan Wailers."[67]

Pandangan peribadi

[sunting | sunting sumber]

Pan-Afrikanisme

[sunting | sunting sumber]

Marley adalah Pan-Afrika, dan percaya dalam kesatuan orang Afrika di seluruh dunia. Kepercayaannya di Pan-Afrikanisme telah berakar umbi dalam kepercayaan agama Rastafari.[68] Beliau telah diilhamkan dengan ketara oleh Marcus Garvey, dan mempunyai tema anti-imperialis dan pan-Afrika dalam banyak lagu-lagu beliau, seperti "Zimbabwe", "Exodus", "Survival", "Blackman Redemption", dan "Redemption Song". "Redemption Song" menarik pengaruh dari ucapan yang diberikan oleh Marcus Garvey di Nova Scotia, 1937.[69] Marley memutuskan bahawa kemerdekaan negara-negara Afrika dari penguasaan Eropah satu kejayaan kepada semua mereka yang diaspora Afrika. Dalam lagu "Africa Unite", dia menyanyi dengan hasrat untuk semua bangsa di diaspora rakyat Afrika yang datang bersama-sama dan melawan "Babylon"; begitu juga, dalam lagu "Zimbabwe", menandakan pembebasan seluruh benua Afrika, dan membangkitkan panggilan untuk perpaduan antara semua Afrika, di dalam dan di luar Afrika.[70]

Kanabis

[sunting | sunting sumber]

Marley menganggap ganja sebagai herba penyembuhan, yang "sakramen", dan "bantuan kepada ubat"; beliau menyokong amalan dadah.[71] Beliau berpendapat bahawa penggunaan ganja adalah lazim dalam Alkitab, membaca ayat-ayat seperti Mazmur 104: 14 sebagai menunjukkan kelulusan penggunaannya.[71] Marley mula menggunakan ganja apabila dia memeluk agama Rastafari dari Roman Katolik pada tahun 1966. Beliau telah ditangkap pada tahun 1968 selepas menagih ganja, tetapi terus menggunakan ganja mengikut kepercayaan agamanya. Penggunaan ganja, beliau berkata, "Apabila anda merokok herba, herba mendedahkan diri anda kepada anda. Semua kejahatan yang anda lakukan, herba ini mendedahkan dirinya kepada diri sendiri, hati nurani anda, muncul diri anda jelas, kerana herba membuat anda bermeditasi. Adakah hanya semula jadi dan ia tumbuh seperti pokok."[72] Marley melihat penggunaan ganja sebagai faktor penting dalam pertumbuhan agama dan berkaitan dengan Jah, dan sebagai satu cara untuk memfalsafah dan menjadi lebih bijak.[73]

Legasi

[sunting | sunting sumber]

Anugerah dan penghormatan

[sunting | sunting sumber]
  • 1976: Band of the Year (Rolling Stone).
  • Jun 1978: Dianugerahkan Pingat Keamanan Dunia Ketiga dari Bangsa-Bangsa Bersatu.[74]
  • Februari 1981: Dianugerahkan penghormatan ketiga tertinggi Jamaica, Perintah Merit Jamaica.[75]
  • Mac 1994: Dimasukkan ke dalam Rock and Roll Hall of Fame.
  • 1999: Album Abad untuk Exodus oleh Majalah Time.[76]
  • Februari 2001: Bintang di Laluan Kemasyhuran Hollywood.
  • Februari 2001: Dianugerahkan Anugerah Grammy bagi Pencapaian Sepanjang Hayat.[77]
  • 2004: Rolling Stonemenduduki beliau No. 11 dalam senarai mereka 100 Artis Terhebat Sepanjang Zaman.[78]
  • 2004: Antara kemasukan pertama ke dalam Music Hall of Fame UK
  • "One Love" dinamakan lagu alaf oleh BBC.
  • Dipilih sebagai salah satu daripada penulis lirik terhebat sepanjang zaman oleh satu tinjauan BBC.[79]
  • 2006: Plak biru English Heritage diumumkan di kediaman UK pertamanya di Taman Ridgmount, London, khusus kepadanya oleh kepercayaan masyarakat Nubian Jak dan disokong oleh Pejabat Luar Tuanku.[80]
  • 2010: Catch a Fire diserapkan ke dalam Grammy Hall of Fame (Reggae Album).[81]

Tribut lain

[sunting | sunting sumber]
Tugu Bob Marley di Kingston

Sebuah patung telah dirasmikan, bersebelahan dengan stadium kebangsaan mengenai Persiaran Arthur Wint di Kingston untuk memperingati beliau.[82] Pada tahun 2006, Jabatan Pendidikan New York City bersama-bernama sebahagian daripada Church Avenue dari Remsen Avenue ke east 98th Street dalam seksyen East Flatbush Brooklyn sebagai "Bob Marley Boulevard".[83] Pada tahun 2008, sebuah patung Marley telah dirasmikan pada Banatski Sokolac, Serbia.[84]

Di peringkat antarabangsa, mesej Marley juga terus bergema di kalangan pelbagai masyarakat pribumi. Sebagai contoh, orang asli Australia terus membakar api suci untuk menghormati memori di Victoria Park Sydney, manakala ahli-ahli Hopi Amerindia dan suku Havasupai takut kepada pekerjaannya.[74] Terdapat juga banyak ufti kepada Bob Marley di seluruh India, termasuk restoran, hotel, dan perayaan budaya.[85][86]

Marley juga telah berkembang menjadi simbol global, yang telah tanpa henti diabadikan dalam cenderamata melalui pelbagai media. Sehubungan itu, penulis Dave Thompson dalam bukunya Reggae and Caribbean Music, merungut apa yang beliau melihatnya sebagai perdamaian yang dikomersialkan tepi lebih militan Marley, menyatakan:

Bob Marley merupakan antara kedua-dua tokoh yang paling disalah faham dalam budaya moden yang paling popular dan ... Itu mesin itu telah benar-benar kebiri Marley adalah di luar keraguan. Hilang dari rekod awam adalah kanak-kanak kawasan perumahan yang bermimpi Che Guevara dan Black Panthers, dan menyematkan poster mereka sehingga di kedai rekod Wailers Soul Shack; yang percaya kepada kebebasan; dan pertempuran mana ia diperlukan, dan berpakaian bahagian atas lengan album awal; yang wira adalah James Brown dan Muhammad Ali; yang Tuhan telah Ras Tafari dan yang sakramen adalah ganja. Sebaliknya, Bob Marley yang meninjau kerajaannya hari ini tersenyum kebajikan, matahari bersinar, pokok kelapa yang melambai, dan rentetan hits yang jatuh daripada radio sopan seperti gula-gula dari mesin gumball. Sudah tentu ia memberi jaminan kepada keabadian. Tetapi ia juga telah menghina dia di luar pengiktirafan. Bob Marley bernilai lebih.[87]

Beberapa adaptasi filem telah berkembang juga. Sebagai contoh, sebuah dokumentari tentang hidupnya, Rebel Music, memenangi pelbagai anugerah di Anugerah Grammy. Dengan sumbangan daripada Rita, The Wailers, dan pencinta Marley dan kanak-kanak, ia juga memberitahu banyak cerita dalam kata-katanya sendiri.[88] Pada bulan Februari 2008, pengarah Martin Scorsese mengumumkan hasratnya untuk menghasilkan sebuah filem dokumentari mengenai Marley. Filem ini ditetapkan yang akan dikeluarkan pada 6 Februari 2010, pada hari yang sepatutnya menjadi hari jadi ke-65 Marley. Walau bagaimanapun, Scorsese tercicir kerana masalah penjadualan. Beliau telah digantikan oleh Jonathan Demme,[89] yang tercicir kerana perbezaan kreatif dengan penerbit Steve Bing semasa awal penyuntingan. Kevin Macdonald menggantikan Demme[90] dan filem itu, Marley, telah dikeluarkan pada 20 April 2012.[91] Pada bulan Mac 2008, The Weinstein Company telah mengumumkan rancangan untuk menghasilkan biopil Bob Marley, berdasarkan buku No Woman No Cry: My Life With Bob Marley oleh Rita Marley. Rudy Langlais akan menghasilkan skrip oleh Lizzie Borden dan Rita Marley akan menjadi penerbit eksekutif.[92] Pada tahun 2011, bekas teman wanita dan pembikin filem Esther Anderson, bersama-sama dengan Gian Godoy, yang membuat dokumentari Bob Marley: The Making of a Legend, yang ditayangkan di Festival Filem Antarabangsa Edinburgh.[93]

Pada bulan Oktober 2015, pengarang Jamaica Marlon James menerusi novel A Brief History of Seven Killings, akaun fiksyen pembunuhan cubaan Marley, memenangi Man Booker Prize 2015 dalam satu majlis di London.[94]

Diskografi

[sunting | sunting sumber]

Album studio

  • The Wailing Wailers (1965)
  • Soul Rebels (1970)
  • Soul Revolution (1971)
  • The Best of The Wailers (1971)
  • Catch a Fire (1973)
  • Burnin' (1973)
  • Natty Dread (1974)
  • Rastaman Vibration (1976)
  • Exodus (1977)
  • Kaya (1978)
  • Survival (1979)
  • Uprising (1980)
  • Confrontation (1983)

Album secara langsung

  • Live! (1975)
  • Babylon by Bus (1978)

Rujukan

[sunting | sunting sumber]
  1. ^ "2007 Pop Conference Bios/Abstracts". Experience Music Project and Science Fiction Museum and Hall of Fame. 2007.
  2. ^ Bunny Lee Interview at Reggae Vibes. Interviewer: Peter I. Retrieved 23 August 2013.
  3. ^ Aston "Family Man" Barrett Interviewat Pure Guitar. Interviewer: Jas Obrecht. Published 19 February 2013. Retrieved 23 August 2013. Diarkibkan 2013-12-06 di Wayback Machine
  4. ^ Deadly profitable: The 13 highest-earning dead celebrities Amberly Mcateer. The Globe and Mail (15 October 2014). Diakses pada 21 Oktober 2014
  5. ^ Nielsen Business Media, Inc. Billboard (23 August 2013) 6 October 2007. Ms. 42. 0006-2510.
  6. ^ Wailing Blues – The Story of Bob Marley's Wailers Jon Masouri (11 November 2013). Music Sales Group. Ms. 242 978-0-85712-035-9. 7 September 2013.
  7. ^ Moskowitz, David Vlado (10 September 2013). Bob Marley: A Biography. Greenwood Publishing Group. m/s. 13–. ISBN 978-0-313-33879-3. Check date values in: |year= / |date= tidak padan (bantuan)
  8. ^ Observer Reporter, "Ziggy Marley to adopt Judaism?", The Jamaica Observer, Thursday, 13 April 2006: "Of further interest, Ziggy's grandfather Norval, is of Syrian-Jewish extraction... This was confirmed by Heather Marley, who is the daughter of Noel Marley, Norval's brother."
  9. ^ Jean-Pierre Hombach, Bob Marley: The Father of Music, Lulu, 2012 (ISBN 9781471620454), p. 52: "Marley family members, such as Norval's nephew Michael George Marley, have stated that he was a descendant of Syrian Jews... Michael George Marley revealed:"... I was told by my mother, grandmother and uncle, [that] the Marleys were Syrian Jews who migrated from the Middle East to England and then to Jamaica."
  10. ^ The Real Revolutionary, by Rob Kenner, Vibe, May 2006, Vol. 14, No. 5 (Vibe Media Group ISSN 1070-4701), p. 118.
  11. ^ a b Bob Marley: the regret that haunted his life Tim Adams, The Observer, Sunday 8 April 2012
  12. ^ Moskowitz 2007, halaman 2
  13. ^ Moskowitz 2007, halaman 9
  14. ^ Stephen Davis wrote that "his name was changed from Nesta Robert to Robert Nesta Marley, at the suggestion of the passport clerk, who thought Nesta sounded like a girl's name."
  15. ^ Stepney Primary and Junior High School Bob Marley Foundation. Published 16 September 2009. Retrieved 1 September 2013.
  16. ^ Bob Marley (31 January 2012). Listen to Bob Marley: The Man, the Music, the Revolution. Open Road Media. m/s. 65–. ISBN 978-1-4532-2494-6. Dicapai pada 1 September 2013.
  17. ^ Moskowitz 2007, halaman 4
  18. ^ The Last Wailer – Bunny Wailer interview at GQ. Interviewer: John Jeremiah Sullivan. Published January 2011. Retrieved 22 October 2013.
  19. ^ [1]
  20. ^ Bob Marley’s Early Years: From Nine Miles To London Jas Obrecht Music Archive. Retrieved 8 November 2013.
  21. ^ Junior Braithwaite interview at iration. Date: 5 May 1985. Interviewer: Roger Steffens. Retrieved 7 November 2013.
  22. ^ Chuck Foster, "Joe Higgs – No Man Could Stop The Source". Retrieved 12 November 2013.
  23. ^ Jon Pareles, "Joe Higgs, 59, Reggae Performer; Taught a Generation of Singers", New York Times, 22 December 1999. Retrieved 12 November 2013.
  24. ^ Bob Marley Solo, 1962 Wailer – The Bob Marley Compendium. Retrieved 8 November 2013.
  25. ^ "The Beverley Label and Leslie Kong: Music Business". bobmarley.com. Diarkibkan daripada yang asal pada 21 June 2006.
  26. ^ Nielsen Business Media, Inc. (16 July 1994). Billboard. Nielsen Business Media, Inc. m/s. 92–. ISSN 0006-2510.
  27. ^ Ranglin Interview with Angus Taylor (11 February 2011). Retrieved 6 November 2013.
  28. ^ "The Wailers'Biography". Vital Spot. Diarkibkan daripada yang asal pada 10 September 2007. Dicapai pada 1 October 2009.
  29. ^ White, Timothy (25 June 1981). "Bob Marley: 1945–1981". Rolling Stone. Jann Wenner. Diarkibkan daripada yang asal pada 21 April 2009.
  30. ^ Moskowitz, David Vlado (2007). The Words and Music of Bob Marley. Westport, Connecticut: Greenwood Publishing, p. 16. ISBN 0-275-98935-6, ISBN 978-0-275-98935-4.
  31. ^ Moskowitz, David V. "Rebel Music, 1970-1975." The Words and Music of Bob Marley. Westport, CT: Praeger, 2007. 23. Google. Praeger Publishers, Greenwood Publishing Group, 2007. Web. 5 October 2016. <https://books.google.com/books?id=QPZEqZHKq2AC&q=Beverley%27s+All-Stars#v=snippet&q=Beverley's%20All-Stars&f=false>.
  32. ^ a b c McKinley, Jesse (19 December 2002). "Pre-reggae tape of Bob Marley is found and put on auction". The New York Times. Dicapai pada 4 January 2009.
  33. ^ Muir, Hugh (27 October 2006). "Blue plaque marks flats that put Marley on road to fame". The Guardian. UK. Dicapai pada 7 September 2010.
  34. ^ Lloyd Bradley (30 August 2001). Bass Culture: When Reggae Was King. Penguin Adult. m/s. 522–. ISBN 978-0-14-023763-4.
  35. ^ Howard Campbell, "Bunny Wailer sets the record straight", The Gleaner, 22 March 2011. Retrieved 8 November 2013.
  36. ^ a b c d e f Hagerman, Brent (February 2005). "Chris Blackwell: Savvy Svengali". Exclaim.ca. Diarkibkan daripada yang asal pada 27 April 2012. Dicapai pada 29 December 2010.
  37. ^ Quoted in the liner notes to 2001 reissue of Catch a Fire, written by Richard Williams.
  38. ^ George Terry Interview Hit Channel. Interview: June 2011. Retrieved 10 November 2013.
  39. ^ Nielsen Business Media, Inc. (14 September 1974). Billboard. Nielsen Business Media, Inc. m/s. 64–. ISSN 0006-2510.
  40. ^ "Bob Marley Biography". admin. 9 August 2010. Diarkibkan daripada yang asal pada 2016-04-26. Dicapai pada November 2010. Check date values in: |accessdate= (bantuan)
  41. ^ Nielsen Business Media, Inc. (15 November 1975). Billboard. Nielsen Business Media, Inc. m/s. 69–. ISSN 0006-2510. Dicapai pada 8 September 2013.
  42. ^ Nielsen Business Media, Inc. (25 December 1976). Billboard. Nielsen Business Media, Inc. m/s. 77–. ISSN 0006-2510. Dicapai pada 2 September 2013.
  43. ^ "The shooting of a Wailer".
  44. ^ Walker, Jeff (1980) on the cover of Zap Pow's LP Reggae Rules. Los Angeles: Rhino Records.
  45. ^ Henke 2006, p. 61
  46. ^ "A Timeline of Bob Marley's Career". Thirdfield.com. Dicapai pada 3 October 2009.
  47. ^ "One Love Peace Concert". Everything2.com. 24 May 2002. Dicapai pada 3 October 2009.
  48. ^ White, Timothy (28 December 1978). "Babylon by Bus review". Rolling Stone. Jann Wenner. Diarkibkan daripada yang asal pada 16 February 2009. Dicapai pada 3 October 2009. Unknown parameter |deadurl= ignored (bantuan)
  49. ^ Morris, Chris (16 October 1980). "Uprising review". Rolling Stone. Jann Wenner. Diarkibkan daripada yang asal pada 24 October 2007. Dicapai pada 3 October 2009. Unknown parameter |deadurl= ignored (bantuan)
  50. ^ Schruers, Fred (1 September 1983). "Confrontation review". Rolling Stone. Jann Wenner. Diarkibkan daripada yang asal pada 25 February 2007. Dicapai pada 3 October 2009.
  51. ^ Gooding, Dr. Cleland (11 April 2011). "A Death by Skin Cancer? The Bob Marley Story". The Tribune (Nassau). Diarkibkan daripada yang asal pada 17 April 2011. Dicapai pada 26 July 2011.
  52. ^ Silvera, Janet (22 February 2014). "Marley Sings Of Love As Cindy Fills His Heart". Jamaica Gleaner. Dicapai pada 22 February 2014.
  53. ^ Slater, Russ (6 August 2010). "The Day Bob Marley Played Football in Brazil". Sounds and Colours. Dicapai pada 6 August 2010.
  54. ^ Scott, David Meerman (20 April 2012). "Bob Marley and me". Web Ink Now. Dicapai pada 30 July 2015. Marley's last show was a critical aspect of the film and there was no video or photo record... except mine.
  55. ^ "His story: The life and legacy of Bob Marley". web.bobmarley.com. Diarkibkan daripada yang asal pada 17 April 2009. Dicapai pada 4 October 2009. Unknown parameter |deadurl= ignored (bantuan)
  56. ^ "Why Did Bob Marley Die – What Did Bob Marley Die From". Worldmusic.about.com. Dicapai pada 31 October 2011.
  57. ^ "Bob Marley". Find a Grave. 1 January 2001. Dicapai pada 16 April 2009.
  58. ^ Williams, Richard. "Bob Marley's funeral, 21 May 1981: a day of Jamaican history". the Guardian. Dicapai pada 17 October 2015.
  59. ^ Henke 2006, p. 58
  60. ^ Davis, Steven, Bob Marley: the biography (1983) p. 115
  61. ^ Marley, Rita. No Woman, No Cry: My Life with Bob Marley.
  62. ^ White, Timothy. Catch A Fire: The Life Of Bob Marley:.
  63. ^ Jason Toynbee (2013). Bob Marley: Herald of a Postcolonial World. m/s. 88. Rita has claimed that she was raped there [Bull Bay] by Bob in 1973 after he returned from London, and asked her to care for another child he was going to have by a woman there (Roper 2004). The formulation changes to 'almost raped' in her autobiography (Marley 2005: 113). But in any event, it seems clear that Bob behaved in an oppressive way towards her, always providing financial support for herself and the children it is true, yet frequently humiliating and bullying her.
  64. ^ Marley, Rita (2004). No Woman, No Cry: My Life with Bob Marley (ed. 1st). |access-date= requires |url= (bantuan)
  65. ^ a b Dixon, Meredith. "Lovers and Children of the Natural Mystic: The Story of Bob Marley, Women and their Children". The Dread Library. Dicapai pada 21 June 2007.
  66. ^ "Bob Marley's Children". Chelsea's Entertainment reviews. Dicapai pada 28 December 2009.
  67. ^ a b c d "Bob Marley and the Beautiful Game". Paste Magazine. Retrieved 22 December 2014
  68. ^ "Bob Marley Official Site".
  69. ^ Grant, Colin. The Natural Mystics: Marley, Tosh, and Wailer. m/s. 113.
  70. ^ Bell, Thomas L. Sound, Society and the Geography of Popular Music. m/s. 100.
  71. ^ a b Sherry Paprocki, Sean Dolan. Bob Marley: Musician. m/s. 51.CS1 maint: uses authors parameter (link)
  72. ^ Booth, Martin. Cannabis: A History. m/s. 366, 367, 368.
  73. ^ Moskowitz, David Vlado. Bob Marley: A Biography. m/s. 15.
  74. ^ a b Henke 2006, p. 5.
  75. ^ David Vlado Moskowitz (2007). Bob Marley: A Biography. Westport, Connecticut: Greenwood Publishing Group. m/s. 132. ISBN 978-0275989354. Dicapai pada 26 September 2013.
  76. ^ "The Best Of The Century". Time. Time Inc. 31 December 1999. Diarkibkan daripada yang asal pada 2013-08-26. Dicapai pada 16 April 2009.
  77. ^ "Grammy Lifetime Achievement Award for Bob Marley". Caribbean Today. 31 January 2001. Diarkibkan daripada yang asal pada 2013-05-12. Dicapai pada 4 October 2009.
  78. ^ "The Immortals: The First Fifty". Rolling Stone Issue 946. Jann Wenner. Diarkibkan daripada yang asal pada 6 January 2007. Unknown parameter |deadurl= ignored (bantuan)
  79. ^ "Who is the greatest lyricist of all time". BBC. 23 May 2001.
  80. ^ "London honours legendary reggae artist Bob Marley with heritage plaque". AfricaUnite.org. Diarkibkan daripada yang asal pada 20 November 2008. Unknown parameter |deadurl= ignored (bantuan)
  81. ^ "Grammy Hall of Fame Awards Complete Listing". Grammy.com. Diarkibkan daripada yang asal pada 24 December 2010. Unknown parameter |deadurl= ignored (bantuan)
  82. ^ "Statue of Bob Marley, Kingston, Jamaica". The Independent. Dicapai pada 23 December 2014.
  83. ^ Mooney, Jake. "Drum Roll for a Sign With a Reggae Beat", The New York Times, 21 May 2006. Accessed 11 October 2007. "On May 10, the City Council approved a plan to hang Bob Marley Boulevard signs beneath the Church Avenue ones along an eight-block section, from Remsen Avenue to East 98th Street."
  84. ^ "n. Marinković, "Marli u Sokolcu"". Politika.rs. Dicapai pada 31 October 2011.
  85. ^ Singh, Sarina; Brown, Lindsay; Elliot, Mark; Harding, Paul; Hole, Abigail; Horton, Patrick (2009). Lonely Planet India. Oakland, CA: Lonely Planet. m/s. 1061. ISBN 978-1-74179-151-8. Dicapai pada 7 July 2011.
  86. ^ "Bob Marley Cultural Fest 2010". Cochin Square. 4 May 2010. Dicapai pada 7 July 2011.
  87. ^ Reggae and Caribbean Music, by Dave Thompson, Hal Leonard Corporation, 2002, ISBN 0-87930-655-6, pp. 159
  88. ^ Rebel Music – The Bob Marley Story (Rita Marley, Bob Marley). 2001.
  89. ^ "Martin Scorsese Drops Out of Bob Marley Documentary". WorstPreviews.com. 22 May 2008. Diarkibkan daripada yang asal pada 2009-04-05. Dicapai pada 26 May 2008.
  90. ^ Kevin Jagernauth (2 February 2011). "Kevin Macdonald Takes Over 'Marley' Doc From Jonathan Demme". indieWire. Dicapai pada 22 February 2012.
  91. ^ "Jamaica premiere for Marley tribute". www.independent.ie. 20 April 2012. Dicapai pada 20 April 2012.
  92. ^ Miller, Winter (3 March 2008). "Weinstein Co. options Marley". Variety. Reed Business Information. Dicapai pada 3 March 2008.
  93. ^ Elaine Downs (23 June 2011). "Edinburgh International Film Festival 2011: Bob Marley – the Making of a Legend | News | Edinburgh | STV". Local.stv.tv. Dicapai pada 26 July 2012.
  94. ^ "Marlon James wins Booker Prize for novel on attempted assassination of Bob Marley". The Washington Post. Dicapai pada 18 October 2015.

Sumber

[sunting | sunting sumber]

Pautan luar

[sunting | sunting sumber]
Diambil daripada "https://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Bob_Marley&oldid=5304403"