Auksokrom
Auksokrom (bahasa Yunani: αὐξάνειν auxánein: "meningkatkan" dan χρῶμα chrōma: "warna") adalah kumpulan atom bersambung kepada kromofor yang mengubah keupayaan kromofor menyerap cahaya. Ia tidak menghasilkan warna dengan sendirinya; namun apabila ia hadir bersama-sama dengan kromofor dalam sesuatu sebatian organik, warna kromogen akan menjadi semakin pekat; contohnya kumpulan hidroksil (-OH), kumpulan amina (-NH2), kumpulan aldehid (-CHO) dan kumpulan metil merkaptan (-SMe).[1]
Auksokrom merupakan atom kumpulan berfungsi yang tidak terikat dengan elektron; apabila ia melekat dengan kromofor, ia mengubah kedua-dua panjang gelombang dan keamatan penyerapan. Jika kumpulan ini adalah dikonjugatkan langsung dengan ikatan pi sistem kromofor, panjang gelombangnya boleh tingkatkan di mana cahaya diserap dan hasilnya meningkatkan penyerapan. Satu ciri auksokrom ini ialah kehadiran sekurang-kurangnya satu pasangan elektron tunggal yang boleh dilihat sebagai melanjutkan sistem berkonjugat oleh resonans.
Kesan kewujudan kromofor
[sunting | sunting sumber]Ia meningkatkan warna mana-mana sebatian organik. Sebagai contoh, benzena tiada warna kerana ia tidak mempunyai kromofor; tetapi nitrobenzena berwarna kuning pucat kerana kehadiran kumpulan nitro (-NO2) yang bertindak sebagai kromofor. Tetapi para-hidroksinitrobenzena mempamerkan warna kuning tua, di mana kumpulan -OH bertindak sebagai auksokromnya yang berkonjugat dengan kromofor -NO2 itu. Kelakuan yang sama juga dapat dilihat dalam azobenzena di mana bahan ini diperhatikan berwarna merah, tetapi para-hydroksi azobenzena "menggelapkan" warna merah azobenzena tersebut.
Kehadiran auksokrom dalam molekul kromogen adalah penting dalam membuat pewarna. Walau bagaimanapun, jika auksokrom wujud dalam kedudukan yang meta kepada kromofor, ia tidak memberi kesan kepada warna molekul.
Auksokrom dikenali sebagai sebatian yang menghasilkan anjakan batokrom (bathochromic shift), juga dikenali sebagai anjakan merah (red shift) kerana ia meningkatkan panjang gelombang penyerapan dan eterusnya bergerak lebih dekat kepada sinar inframerah. Peraturan Woodward-Fieser menganggarkan perubahan dalam panjang gelombang penyerapan maksimum untuk beberapa auksokrom dilampirkan kepada sistem berkonjugat dalam molekul organik.
Auksokrom membantu pewarna terikat dengan objek yang hendak diwarnakan. Penceraian kumpulan auksokrom secara elektrolisis membantu dalam pengikatan pewarna, maka sebab inilah bahan bes disuaikan dengan satu pewarna berasid.
Penerangan mengenai perubahan warna
[sunting | sunting sumber]Molekul mempamerkan warna kerana ia menyerap warna sahaja frekuensi tertentu dan mencerminkan atau menghantar molekul lain. Mereka mampu menyerap dan memancarkan cahaya pelbagai frekuensi. Gelombang cahaya dengan frekuensi sangat dekat dengan frekuensi semula jadi mereka diserap mudah. Fenomena ini, dikenali sebagai resonans, bermakna bahawa molekul boleh menyerap radiasi frekuensi tertentu yang sama seperti kekerapan pergerakan elektron dalam molekul. Kromofor adalah sebahagian daripada molekul di mana perbezaan tenaga antara dua orbital molekul yang berbeza termasuk dalam julat spektrum yang boleh dilihat, oleh itu beberapa warna tertentu diserap daripada cahaya yang boleh dilihat. Oleh itu molekul kelihatan berwarna. Apabila auksokrom melekat pada molekul, frekuensi semula jadi yang kedua berubah dan warnanya diubahsuai. Auksokrom yang berbeza menghasilkan kesan yang berbeza dalam kromofor yang menyebabkan penyerapan cahaya dari bahagian-bahagian spektrum. Biasanya, auksokrom yang memarakkan warna molekul yang akan dipilih.[2]
Kelas
[sunting | sunting sumber]Terdapat dua kelas auksokrom: