Bahasa Austronesia Purba
(Dilencongkan daripada Bahasa Austronesia Proto)
| Bahasa Austronesia Purba | |
|---|---|
| PAN | |
| Rekonstruksi | Bahasa-bahasa Austronesia |
| Rantau | Taiwan |
| Rekonstruksi turutan | |
Bahasa Austronesia Purba (singkatan PAN) [1] ialah bahasa leluhur hipotesis kepada bahasa-bahasa Austronesia, salah satu keluarga bahasa utama di dunia, yang merangkumi bahasa Melayu. Bahasa Austronesia Purba difahamkan mula muncul di pulau Taiwan sebelum berpecah pada sekitar 5,500-6,000 SM.[2] Bentuk leluhur atau induk bahasa ini telah dikaji melalui kaedah perbandingan pelbagai bahasa yang wujud di bawah rumpun Austronesia ini.
Fonem
[sunting | sunting sumber]Aturan fonem atau unit sebutan terkecil tuturan bahasa ini telah dibentangkan beberapa kali oleh beberapa pakar bahasa iaitu:
- Robert Blust dari Universiti Hawaii di Manoa, pada tahun 1999[2]
- John Wolff, pada tahun 2010.[3]
Teori Blust (1999)
[sunting | sunting sumber]Blust menyusun sebanyak 25 konsonan, 4 vokal, dan 4 diftong dibina semula yang difikirkan wujud dalam penuturan bahasa Austronesia Purba. Namun, Blust mengakui bahawa beberapa konsonan yang dibina semula masih kontroversial dan diperdebatkan.
| Bibir/ labial |
Gusi/ Alveolar |
Lelangit/ Palatal |
Gelungan/ Retrofleks |
Velar | Uvular | Glotis | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hentian tanpa suara | p /p/ | t /t/ | k /k/ | q /q/ | ||||||||||
| Hentian bersuara | b /b/ | d /d/ | D /ɖ/ | g /ɡ/; j /ɡʲ/ | ||||||||||
| Sengauan | m /m/ | n /n/ | ñ /ɲ/ | ŋ /ŋ/ | ||||||||||
| Geseran/Frikatif | S /s/ | s /ʃ/ | h /h/ | |||||||||||
| Letusan/afrikat | C /t͡s/ | c /t͡ʃ/, z /d͡ʒ/ | ||||||||||||
| Sisian | l /l/ | N /ʎ/ | ||||||||||||
| Tamparan atau getaran | r /ɾ/; R /r/ atau /ʀ/ | |||||||||||||
| Malaran | w /w/ | y /j/ | ||||||||||||
- Vokal
| Ketinggian | Depan | Tengah | Belakang | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Sempit | i /i/ | u /u/ | |||||
| Tengah | ə /ə/ | ||||||
| Luas | a /a/ |
- * -ay
- * -aw
- * -uy
- * -iw
Aturan Wolff (2010)
[sunting | sunting sumber]| Bibir/ labial |
Gusi/ Alveolar |
Lelangit/ Palatal |
Velar | Uvular | Glotis | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hentian tanpa suara | p /p/ | t /t/ | c /c/ | k /k/ | q /q/ | |||||||
| Hentian/geseran bersuara | b /b/ | d /d/ | j /ɟ/ | g /ɡ/ | ɣ /ʁ/ | |||||||
| Sengauan | m /m/ | n /n/ | ŋ /ŋ/ | |||||||||
| Geseran tanpa suara | s /s/ | j /h/ | ||||||||||
| Sisian | l /l/ | ɬ /ʎ/ [4] | ||||||||||
| Malaran | w /w/ | y /j/ | ||||||||||
Perbandingan kosa kata
[sunting | sunting sumber]Perkataan yang dicondongkan pada lajur pertama ialah perkataan lama yang diketahui diturunkan dari akar Austronesia.
- Haiwan
| Haiwan | Austronesia Purba | Melayu-Polinesia Purba | Oceanik Purba | Polinesia Purba |
|---|---|---|---|---|
| anjing (asu)[5] | *asu | *asu | – | – |
| burung | *qayam | *qayam, *manuk[6] | *manuk | *manu |
| ular | *SulaR | *hulaR, *nipay | *mwata | *ŋata |
| kutu | *kuCu | *kutu | *kutu | *kutu |
| ikan | *Sikan | *hikan | *ikan | *ika |
| ayam (manuk)[7] | *manuk | – | – | – |
- Tubuh badan
| Tubuh badan | Proto-Austronesia | Proto-Malayo-Polinesia | Proto-Oseanik | Proto-Polinesia |
|---|---|---|---|---|
| tangan | *(qa)lima | *(qa)lima | *lima | *lima |
| kaki | *qaqay | *qaqay | *waqe | *waqe |
| kepala[8] (hulu)[9] | *qulu | *qulu | *qulu, *bwatu(k) | *qulu |
| mata | *maCa | *mata | *mata | *mata |
| telinga | *Caliŋa | *taliŋa | *taliŋa | *taliŋa |
| hidung | *mujiŋ | *ijuŋ | *isuŋ | *isu |
| mulut | *ŋusu | *baqbaq | *papaq | *ŋutu |
| darah | *daRaq | *daRaq | *draRaq | *toto |
| hati | *qaCay | *qatay | *qate | *qate |
| tulang | *CuqelaN | *tuqelaŋ | *suri | *hui |
| kulit | *qaNiC | *kulit | *kulit | *kili |
| belakang (likur)[10] | *likud | *likud | *muri, *takuRu | *tuqa |
| perut (tian)[11] | *tiaN | *tian, *kempuŋ | *tian | *manawa |
| usus | *Cinaqi | *tinaqi | *tinaqi | |
| payudara (susu)[12] | *susu | *susu | *susu | *susu, *huhu |
| bahu | *qabaRa | *qabaRa | *(qa)paRa | *uma |
| leher | *liqeR | *liqeR | *Ruqa, *liqoR | *ua |
| rambut (bulu) | *bukeS | *buhek | *raun ni qulu | *lau-qulu |
| gigi | *nipen | *ipen, *nipen | *nipon, *lipon | *nifo |
Rujukan
[sunting | sunting sumber]- ^ "Kependekan Bahasa dan Dialek". Kamus Dewan Perdana (ed. pertama). Dewan Bahasa dan Pustaka Malaysia. 2020. m/s. xxxvi.
- ^ a b Blust, Robert; Australian National University. Pacific Linguistics (2009). The Austronesian languages. Pacific Linguistics, Research School of Pacific and Asian Studies, The Australian National University. ISBN 978-0-85883-602-0.
- ^ Wolff, John U. (2010). ''Proto-Austronesian Phonology with Glossary''. Ithaca, NY: Cornell Southeast Asia Program Publications.
- ^ Wolff uses ⟨ɬ⟩ (which in IPA stands for a voiceless alveolar lateral fricative) to represent the proto-sound which he assumes to have been a palatal lateral [ʎ].
- ^ "asu". Kamus Dewan (ed. ke-4). Dewan Bahasa dan Pustaka Malaysia. 2017.
- ^ PMP *qayam = 'haiwan jinakan', PMP *manuk = 'burung jinakan, ayam', and PMP *manu-manuk = 'burung'.
- ^ "manuk". Kamus Dewan (ed. ke-4). Dewan Bahasa dan Pustaka Malaysia. 2017.
- ^ "kepala" meminjam dari bahasa Sanskrit iaitu कपाल kapāla.
- ^ "hulu". Kamus Dewan (ed. ke-4). Dewan Bahasa dan Pustaka Malaysia. 2017.
- ^ Maksud moden: 20-an:
- "likur". Kamus Dewan (ed. ke-4). Dewan Bahasa dan Pustaka Malaysia. 2017.
- ^ "tian". Kamus Dewan (ed. ke-4). Dewan Bahasa dan Pustaka Malaysia. 2017.
- ^ "susu". Kamus Dewan (ed. ke-4). Dewan Bahasa dan Pustaka Malaysia. 2017.
Pautan luar
[sunting | sunting sumber]- Blust, Robert; Stephen, Trussel (2010). "The Austronesian Comparative Dictionary".
- Edisi baru kamus ini kelolaan Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology